Als reactie op de aanslagen in Parijs van 13 november jl. hebben verschillende regeringsleiders aangekondigd dat ze ‘in oorlog zijn’ met Islamitische Staat (hierna: IS) in Syrië, waaronder de Franse president Hollande[1] en onze minister-president Mark Rutte.[2] Wat betekent deze uitspraak, en wat zijn de juridische gevolgen hiervan?

De uitspraak van Mark Rutte kan van invloed zijn op het mogelijkerwijs veroordelen van verdachte jihadisten. Mensen die zich vanuit Nederland willen aansluiten bij IS kunnen nu op een andere grondslag veroordeeld worden, namelijk art. 102 en 107 Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr). Het Openbaar Ministerie had voor de aanslagen moeite om aan te tonen dat verdachte jihadisten die naar Syrië trokken dit deden om deel te nemen aan een gewapend conflict. Omdat het bewijstechnisch makkelijker wordt, zullen verdachten eerder een sanctie opgelegd krijgen.

Artikel 102 Sr bepaalt dat er een maximale levenslange gevangenisstraf staat op het “in tijd van oorlog opzettelijk hulp verlenen aan de vijand of de staat tegenover de vijand benadelen.” Op dit artikel werd zelden een beroep gedaan. Een voorbeeld uit 2002: dit wetsartikel werd toen gebruikt tegen drie Algerijnse mannen die vermoedelijk steun hebben gegeven aan de internationale, gewapende islamitische strijd. Toen was het lastig te bewijzen dat de mannen handelden met een terroristisch oogmerk. Nederland was niet in oorlog, dus was er ook geen vijand. Er is alleen sprake van oorlog als er actieve militaire betrokkenheid is, volgens hoogleraar volkenrecht Terry Gill.[3] In deze zaak (die in 2003 voor de rechter kwam) was dit nog niet het geval. De rechter veroordeelde deze verdachten dan ook niet op grond van artikel 102 Sr.

Volgens artikel 107 en artikel 107a Sr zijn straffen gesteld in art. 102 tot art. 105 Sr toepasselijk “indien een van die feiten wordt gepleegd tegen of met betrekking tot de bondgenoten van de staat in een gemeenschappelijke oorlog” en vinden “overeenkomstige toepassing in geval van een gewapend conflict dat niet als oorlog kan worden aangemerkt en waarbij Nederland is betrokken (…).” Omdat zowel de Franse president als Mark Rutte de oorlog hebben verklaard, zijn deze twee artikelen nu ook op Nederlandse jihadisten van toepassing.

Het berechten van jihadisten wordt dus relatief eenvoudiger. Verder wil de Franse president de Franse grondwet wijzigen ‘voor crisissituaties’. Hij zou hiermee meer bevoegdheden krijgen. Het gaat dan om de artikelen 16 en 36 van de Franse grondwet.[4] In artikel 16 staat de hele procedure omschreven die de president moet doorlopen in tijden van crisis, zoals overleg met het parlement, maar Hollande wil sneller kunnen handelen als dit nodig is. In artikel 36 is geregeld dat de noodtoestand wordt afgekondigd door de Raad van Ministers en na twaalf dagen slechts verlengd kan worden door het parlement. Om dezelfde reden wil de president dit veranderd zien: hij wil sneller kunnen handelen.

Volkenrechtelijk gezien heeft de uitspraak van Mark Rutte niet veel consequenties. Volgens artikel 5 van het NAVO-verdrag kan een aanval tegen één van de lidstaten als een aanval op allen worden beschouwd.[5] Dit is echter nog maar één keer eerder uitgeroepen, door de VS na de terreuraanval van 9/11. Tot een feitelijk militair optreden kwam het toen niet. President Hollande heeft dit artikel, vooralsnog, niet ingezet om militaire steun te vergaren in de oorlog tegen IS. Wel zegt hij te hopen op een ‘unieke coalitie’ in de strijd tegen IS. [6]

Volgens het Handvest van de Verenigde Naties (hierna: VN) is oorlog verboden.[7] Artikel 51 van dit Handvest bepaalt echter dat iedere staat wel het recht heeft zich te verdedigen in geval van een gewapende aanval tegen een lid van de VN. Door de gewapende aanval van IS op Parijs treedt deze bepaling in werking. Eigenlijk zou je dus kunnen zeggen dat we niet in oorlog zijn, maar dat we ons verdedigen. De verklaringen naar aanleiding van de aanslag in Parijs doen hier niets aan af.

Kortom, de uitspraak dat we in oorlog zijn met IS heeft niet veel merkbare consequenties voor de burger. Het wordt echter eenvoudiger jihadisten te berechten en de Franse grondwet wordt eventueel gewijzigd. Toch zullen we er in ons dagelijks leven niet veel van merken, behalve dat de terreurdreiging nu meer dan ooit aanwezig is in ons land…

[1] http://nos.nl/artikel/2069501-hollande-samen-met-rusland-en-de-vs-tegen-is.html
[2] https://www.youtube.com/watch?v=MKnCPn3Mk4E
[3] http://www.volkskrant.nl/buitenland/preek-of-propaganda~a727271/
[4] http://www.assemblee-nationale.fr/connaissance/constitution.asp
[5] http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=nl
[6] http://nos.nl/artikel/2069501-hollande-samen-met-rusland-en-de-vs-tegen-is.html
[7] http://www.europa-nu.nl/id/vh9lpkb93no0/handvest_van_de_verenigde_naties

The post We zijn in oorlog… En nu? appeared first on Bulletineke Justitia.