Helemaal eerlijk is de titel niet, maar tekenend is hij wel. In tegenstelling tot de Nederlandse parlementaire democratie, kent Peru een semi-presidentieel stelsel waarbij de president de meeste macht heeft en de minister-president aan het hoofd van de regering staat.[1] Is Peru dan iets zuiniger op zijn presidenten, in tegenstelling tot zijn minister-presidenten? Nee, niet bepaald. In de afgelopen zes jaar hebben welgeteld zeven presidenten aan het hoofd van het land gestaan. Manuel Merino spant de kroont met een regeringstermijn van maar liefst vijf dagen. Wat gaat daar precies mis?

Over het algemeen faalt een regering niet vanwege één probleem, maar door een veelvoud ervan. Gedurende mijn exchange in Peru ontdek ik er langzamerhand steeds meer. In dit artikel passeren een aantal de revue in een poging u een kleine inkijk te geven in een deel van de problematiek van het land.  

Veel rechtenstudenten zullen zich de colleges van professor Bovend’Eert over de Franse filosoof Montesquieu, de scheiding der machten en de checks-and-balances nog wel kunnen herinneren. Een systeem wat ervoor zorgt dat niet alle macht op één plek rust. Hoewel Peru theoretisch gezien dezelfde doelstelling heeft – die bewerkstelligd zou moeten worden door onder andere een grondwet, oppositiepartijen en een maximale regeringstermijn van vijf jaar – blijkt dit in de praktijk anders uit te pakken. Afgelopen maanden zijn de straten van Peru geteisterd door protesten in het hele land.[2] De oorzaak is staatsrechtelijk interessant. Peru’s voorgaande president, Pedro Castillo, is afgelopen december afgezet na zijn gepoogde zelfcoup. Na een tumultueuze eerste zeventien maanden (vijf minister-presidenten, zes criminele onderzoeken en twee eerder gefaalde impeachments), trok de oud-president zijn laatste troefkaart: door het congress te ontbinden en een governement of exception (een soort demissionair kabinet maar waarbij alle macht nog bij de president rust) te installeren, poogde Castillo zijn derde impeachment te omzeilen. Dit alles om voldoende tijd te rekken om het gerechtelijk systeem te kunnen aanpassen wat hem vrij zou moeten pleiten van de corruptieaanklachten die tegen hem zijn ingediend.

Hoewel de bovenstaande situatie absoluut ondenkbaar is in Nederland, kent Peru ook problemen die bekender voorkomen. De reden dat het Peru niet lukt om politieke stabiliteit te vinden, is mede omdat – vergelijkbaar met Nederland – de politiek diep versplinterd is. Dit bemoeilijkt het vormen van een meerderheid en vanwege de radicaal uiteenlopende gedachtengoederen wordt er zelden overeenstemming bereikt.[3] Dit voedt ook de presidentiële instabiliteit, aangezien de wetgevende macht zonder opgaaf van reden de president naar huis kan sturen. Hoewel tot dusver onsuccesvol, kan niet gezegd worden dat het in Nederland niet geprobeerd wordt: welgeteld elfmaal is tegen Mark Rutte persoonlijk een motie van wantrouwen ingediend in de termijn Rutte I tot en met Rutte III.[4]

Een ander probleem waar Nederland en Peru raakvlakken hebben, is dat Peru leidt onder ‘Centralismo (centralisme)’.[5] Bijna een derde van de gehele Peruaanse bevolking woont in de hoofdstad, Lima. Lange tijd is de bevolking buiten de hoofdstad achtergesteld gebleven. Peru is rijk in grondstoffen zoals koper en goud. Deze grondstoffen worden gewonnen in het binnenland, getransporteerd naar de kust (waar Lima is gelegen) en vervolgens naar het buitenland verscheept. Naarmate de economie groeide, werd de ongelijkheid tussen het platteland en de hoofdstad groter. Veel dorpen buiten de hoofdstad beschikken nog steeds niet over watervoorzieningen in huis. Ter vergelijking: de internationale geldreserves van Peru zijn hoger dan die van Nederland, namelijk omgerekend 67.468 ten opzichte van 59.860 miljoen euro. Een tekort aan geld is dus niet het probleem. Plattelandsbewoners voelden zich ongehoord en in 2021 koos deze bevolkingsgroep als meerderheid een president uit eigen regio om de ongelijkheid tegen te gaan. Tevergeefs, aangezien dit president Castillo was die zoals eerder besproken weinig goeds voor het land heeft betekent. Anders dan de reden waarom ze zijn gekozen, hebben Caroline van der Plas en Castillo gelukkig weinig gemeen.

Waar Peru en Nederland elkaar gelukkig niet vinden, is in criminaliteitscijfers. In Nederland werden er in 2021 0,62 moorden per 100.000 inwoners gepleegd.[6] In Peru in hetzelfde jaar 7,67.[7] Ook kijkend naar diefstal lopen de cijfers uiteen: dagelijks worden in Peru maar liefst 4000 telefoons gestolen;[8] in Nederland zijn dit er gemiddeld 118.[9]

De onrust in Peru zal voorlopig nog aanhouden en met betrekking tot de politiek geldt voor Nederland misschien wel hetzelfde. Hoewel Peru voor de huidige Nederlandse problematiek weinig zal kunnen betekenen, zou een college staatsrecht van professor Bovend’Eert voor Peru wellicht het tij kunnen doen keren.

[1] Sunflower, ‘Politics of Peru. Political Structure of the Republic of Peru’, LimaEasy.com, 16 februari 2023.

[2] The Americas, ‘Peru’s political chaos looks likely to persist’, The Economist, 19 januari 2023.

[3] A. Villegas & B. O’Boyle, ‘Why are Peruvian politics such a mess? Inside the halls of its Congress’, Reuters.com, 4 februari 2023.

[4] ‘Veel (moties van) wantrouwen tegen kabinetten-Rutte’, Parlement.com, 25 oktober 2021.

[5] S. Teigel, ‘The Real Reason Behind Peru’s Political Crisis’, Foreignpolicy.com, 25 januari 2023.

[6] ‘Meer mannen vermoord in 2021’, Centraal Bureau voor Statistiek, 28 september 2020.

[7] ‘Peru crime rates and statistics 2011-2023’, Macrotrends.net, z.d.

[8] U.S. Mission Lima, ‘Security alert: crime advisory’, U.S. Embassy in Peru, 10 februari 2022.

[9] ‘Vorig jaar ruim 43.000 smartphones in Nederland gestolen’, Security.nl, 12 september 2017.

The post Hoe Peru 25 minister-presidenten heeft versleten sinds Mark Rutte is aangetreden als regeringsleider. appeared first on Bulletineke Justitia.