In december 2010 werd Qatar verkozen tot gastland van het WK voetbal 2022. Nu, twaalf jaar na dato, staat het toernooi op het punt van beginnen. Het zal niemand zijn ontgaan dat hoe dichterbij het WK komt, hoe meer (media) aandacht er is voor de vele wanpraktijken die zich zowel voorafgaand aan de toewijzing als gedurende het proces tot de daadwerkelijke eerste aftrap hebben afgespeeld. Zelfs Sepp Blatter – oud-voorzitter van de wereldvoetbalbond FIFA en eindverantwoordelijke voor toewijzing van het WK – heeft zich onlangs nog laten ontglippen dat de toewijzing ‘een foute keuze’ was.[1] Tijdens het schrijven van dit artikel ben ik er dan ook achter gekomen dat het vrij lastig bleek om uitgebreide, betrouwbare informatie over de toewijzing van het WK aan Qatar via zoekmachines op het internet te vinden. Daarom heb ik soms diep moeten graven: toeval, of niet? Die beoordeling laat ik graag aan u over. Desalniettemin zal ik in dit artikel uiteenzetten wat aan de toewijzing vooraf is gegaan, en hoe het kan dat ondanks dat bewezen is dat het WK door Qatar is gekocht, het daar toch doorgang vindt.
Dat het hedendaagse voetbal een miljarden-business is en wordt gedomineerd door geld, is overduidelijk en ergens ook onvermijdelijk. De toewijzing van het WK 2022 aan Qatar is daarvan misschien wel het meest treffende voorbeeld. Het oliestaatje staat niet bepaald bekend om zijn levendige voetbalcultuur, en ook de benodigde faciliteiten om één van de grootste en belangrijkste sportevenementen ter wereld te organiseren waren (en zijn) lang niet allemaal aanwezig. Denk alleen al aan de bouw van de stadions, wat – mede door de erbarmelijke arbeidsomstandigheden – aan duizenden arbeidsmigranten het leven heeft gekost[2], of aan het feit dat het toernooi in plaats van zoals gebruikelijk in de zomer, nu in de winter plaatsvindt. Hierover is al veel geschreven, maar het is zeker niet de enige controverse omtrent het WK 2022. Het begon allemaal met het zogenoemde WK bid van Qatar in 2009.
In januari 2009 maakte de FIFA bekend dat landen die geïnteresseerd waren om het WK 2022 te organiseren, uiterlijk in mei 2010 een officieel plan moesten indienen. In dit plan – waaraan door de FIFA strenge eisen zijn verbonden – moet een land aantonen dat het over de infrastructuur beschikt om het WK te organiseren. Op 2 december 2010 besloot het uitvoerend comité van de FIFA dat het WK van 2022 in Qatar plaats zou gaan vinden.[3] In totaal hebben 22 van de 24 leden van het uitvoerend comité hun stem uitgebracht, waarbij vermeld moet worden dat twee leden op dat moment geschorst waren in verband met een lopend onderzoek naar omkoping en het overtreden van de ethische reglementen van de FIFA. Uiteindelijk is vrij snel na toewijzing van het WK, in mei 2011, inderdaad gebleken dat personen die onderdeel uitmaakten van het WK bid van Qatar daadwerkelijk twee stemmen hebben gekocht van de leden Issa Hayatou en Jacques Anouma – die beiden ook daadwerkelijk hun stem op Qatar hebben uitgebracht.[4] Wat vervolgens gebeurde, is op z’n zachts gezegd opmerkelijk: de FIFA nam (buiten de tijdelijke schorsing om) geen permanente maatregelen tegen beide leden dan wel tegen de WK bid van Qatar, in plaats van een sterk signaal af te geven dat dit soort frauduleuze praktijken absoluut niet door de beugel kunnen. Met de kennis van nu is dit echter niet bepaald opmerkelijk te noemen.
Hierop volgde namelijk vrij snel een reeks nieuwe beschuldigingen van omkoping van verschillende leden van het uitvoerend comité, uiteenlopend van grote geldbedragen tot af te geven garanties over TV-uitzendrechten. Eén man, uit Qatar, bleek de spin in het web te zijn: Mohammed bin Hammam, een goede vriend en loyalist van de later wegens corruptie afgezette FIFA-voorzitter Sepp Blatter.[5] Bin Hammam was onder meer voorzitter van de Aziatische voetbalbond en nauw betrokken bij het WK bid van Qatar, en is zowel in 2011 als in 2012 levenslang door de FIFA geschorst wegens omkoping en belangenverstrengeling.[6] Uit onderzoek van de Britse krant The Sunday Times is vervolgens gebleken dat hij, zowel uit eigen naam als uit naam van de Qatarese voetbalbond, vele betalingen heeft gedaan aan voetbalbonden over de hele wereld om zo de besluitvorming te beïnvloeden. Daarnaast was hij mede verantwoordelijk voor het betalen van steekpenningen aan leden van het uitvoerend comité om er zo voor te zorgen dat het WK naar Qatar zou gaan.[7] Qatar heeft achteraf nog verwoede pogingen gedaan om zich te distantiëren van Bin Hammam door aan te geven dat zij geen weet hadden van de omkoping, maar dit was tevergeefs.[8]
Hierna was het overduidelijk dat de FIFA tot in zijn hoogste machtsorganen door en door corrupt was, en volgde een groot onderzoek waar zelfs de FBI bij betrokken was. Vele kopstukken binnen de FIFA en andere (inter)nationale voetbalbonden werden in de VS en Zwitserland (waar de FIFA zetel heeft) aangeklaagd en schuldig bevonden aan omkoping en overtreding van ethische reglementen, en kregen allemaal een lange schorsing opgelegd. Tot deze kopstukken behoorden onder andere Sepp Blatter, de beruchte Amerikaanse voetbalbestuurder Chuck Blazer, en oud-voorzitter van de UEFA en misschien wel de beste Franse voetballer ooit: Michel Platini.[9]
Hoe kan het dan dat toch is besloten om het WK doorgang te laten vinden in Qatar? De volgende quote van Sepp Blatter is kenmerkend voor de houding van de FIFA in deze kwestie. Op de vraag van een journalist waarom het WK, ondanks de bewezen omkoping, toch in Qatar plaats gaat vinden, was zijn antwoord enkele jaren geleden als volgt: “The match is over, the players have already gone to the changing rooms; I will not respond to this question!”[10] Oftewel: de toewijzing is onomkeerbaar en daar moeten we ons allemaal maar bij neerleggen. Daarnaast beloofde Qatar beterschap rondom de werknemerssituatie, en stelde de FIFA in 2017 dat het te lang duurde voordat alle beschuldigingen over omkoping werden bewezen waardoor het ‘te laat’ zou zijn om het toernooi nog in een ander land te organiseren.[11]
Al met al kan geconcludeerd worden dat het WK aan Qatar is toegewezen omdat de FIFA en andere voetbalbonden wereldwijd decennialang een corrupt bolwerk zijn geweest waarin met genoeg geld, alles te koop was. Dat dit nu ten koste gaat van duizenden levens van arbeidsmigranten, is iets waarvoor de verantwoordelijken zich ernstig achter de oren mogen krabben. Laten we dan ook met z’n allen hopen dat het WK voetbal in de toekomst weer een evenement is om wereldwijd naar uit te kijken, zoals het hoort.
[1] ‘Blatter over toewijzing WK aan Qatar: ‘Foute keuze, ik droeg verantwoordelijkheid’’, https://nos.nl/artikel/2451553-blatter-over-toewijzing-wk-aan-qatar-foute-keuze-ik-droeg-verantwoordelijkheid, geraadpleegd op 9 november 2022.
[2] ‘Revealed: 6,500 migrant workers have died in Qatar since World Cup awarded’, https://www.theguardian.com/global-development/2021/feb/23/revealed-migrant-worker-deaths-qatar-fifa-world-cup-2022, geraadpleegd op 9 november 2022.
[3] Saillant detail: op hetzelfde congres werd het WK van 2018 aan Rusland toegewezen.
[4] R. Becker, ‘World cup 2026 now accepting bribes: a fundamental transformation of FIFA’s world cup bid process’, Int. Sports Law 2013/13.
[5] Uiteindelijk heeft Bin Hammam zich ook tegen Blatter gekeerd, en zelfs nog een poging gedaan om de nieuwe voorzitter van de FIFA te worden.
[6] FIFA.com, ‘Appeal Committee confirms Ethics Committee decision on Bin Hammam’, https://web.archive.org/web/20110924040639/http://www.fifa.com/aboutfifa/organisation/bodies/news/newsid=1511253/index.html, geraadpleegd op 9 november 2022.
[7] ‘Plot to buy the World Cup’, https://www.thetimes.co.uk/article/plot-to-buy-the-world-cup-lvxdg2v7l7w, geraadpleegd op 9 november 2022.
[8] R. Becker, ‘World cup 2026 now accepting bribes: a fundamental transformation of FIFA’s world cup bid process’, Int. Sports Law 2013/13.
[9] P.J.W. Steenwijk, ‘Kwade zaken in het voetbal’, Ondernemingsrecht 2021/61; ‘Chuck Blazer: Fifa imposes life ban from football on former member’, https://www.bbc.com/sport/football/33458803, geraadpleegd op 10 november 2022.
[10] ‘Corruption, Murder, and the Beautiful Game’, https://grantland.com/features/corruption-murder-beautiful-game/, geraadpleegd op 9 november 2022.
[11] ‘Waarom is het WK in Qatar?’ https://www.voetbalexperience.nl/waarom-is-het-wk-in-qatar/, geraadpleegd op 10 november 2022.
The post <strong>Toewijzing van het WK 2022 aan Qatar: een gemiste kans voor open doel</strong> appeared first on Bulletineke Justitia.