Met de verkiezingsuitslag achter de rug kijkt men terug op verkiezingen die niet snel vergeten zullen worden. Het waren de eerste (en hopelijk de laatste) anderhalvemeterverkiezingen, waarbij voor het eerst bij een drive-through stembureau gestemd kon worden. Toch was er bij deze verkiezingen ook een terugkerend element: de ophef over het ronselen van stemmen. Waar in 2017 DENK centraal stond in de berichtgeving over vermeend ronselen van stemmen[1], was het dit jaar de beurt aan Thierry Baudet van Forum voor Democratie.[2]Baudet riep zijn partijgenoten in een video op YouTube op om mensen in hun omgeving te enthousiasmeren om volmachten aan hen af te geven, waarna tegen hem aangifte is gedaan wegens het oproepen tot ronselen van stemmen.[3]Zo blijft dit een thema dat elke verkiezingen op de één of andere manier wel weer ter sprake komt. In dit stuk gaan we kijken hoe de wettelijke regeling betreffende het ronselen van stemmen nu precies in elkaar steekt, en of deze in een snel veranderende politieke arena nog wel genoeg houvast biedt.

Wettelijke regeling

De wettelijke regeling die ziet op het ronselen van stemmen is betrekkelijk kort. In art. Z 8 van de Kieswet wordt de volgende definitie gegeven van stemmen ronselen: het stelselmatig aanspreken of anderszins persoonlijk benaderen van kiezers om hen een onderhandse volmacht af te laten geven.^[4]Overtreding hiervan kan bestraft worden met een gevangenisstraf van maximaal een maand. Met meer woorden wordt er in de Kieswet niet over gesproken, maar de ratio valt tussen de regels door te lezen. Met deze bepaling beoogt de Kieswet de mogelijkheid om bij volmacht te stemmen te beperken, in die zin dat het initiatief tot afgifte van een volmacht moet liggen bij de volmachtgever.^[5]In een reactie op de ophef rondom FvD werd dit door minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken ook nog benadrukt.

Praktische bezwaren

Vanuit verschillende hoeken in de samenleving klinkt de roep om aanscherping c.q. modernisering van deze bepaling in de Kieswet. Er vallen immers genoeg praktische bezwaren te maken tegen de huidige opzet. Zo loopt het Openbaar Ministerie bij de onderzoeken naar vermeende ronselpraktijken al gauw tegen het feit aan dat er bij dergelijke praktijken vrijwel altijd sprake is van een bewijsprobleem. Het is immers al gauw onduidelijk of er sprake is van het stelselmatig ronselen van stemmen of dat het slechts incidenteel is. Dit was het geval in 2017 bij de aantijgingen tegen DENK, en ook bij de casus Baudet lijkt het erop dat de bewijskwestie een lastig verhaal vormt. Daarnaast klinkt de kritiek dat Deze bepaling verouderd is. Deze is nog gebaseerd op de ouderwetse voorstelling dat partijen huis aan huis gaan om kiezers om hun volmacht te vragen, terwijl anno 2021 natuurlijk veel meer digitaal gebeurt. In deze veranderende tijden is er behoefte aan een meer passende strafbepaling.

Ook de aangepaste vorm van de verkiezingen in coronatijd brengt in het kader van het ronselen van stemmen extra risico’s met zich. Door het uitbreiden van het maximaal aantal volmachtstemmen dat een persoon kan uitbrengen van twee naar drie, wordt het ronselen van stemmen logischerwijs gemakkelijker. Bij een ronseloperatie hoeven zo immers minder personen betrokken te worden om tot hetzelfde resultaat te komen.^[6]

Aanscherping

Om te komen tot een meer passende strafbepaling zijn de afgelopen jaren door de Kiesraad nog een aantal adviezen uitgebracht met verschillende aanbevelingen aan de Minister van Binnenlandse Zaken. Een aantal van deze aanbevelingen zien op het aanscherpen van de delictsomschrijving. Ten eerste zou hierin duidelijk tot uiting moeten komen dat het accent ligt op het initiatief van de volmachtgever. De huidige delictsomschrijving is zo ruim dat het mogelijk is om stempassen in te zamelen op een manier die indruist tegen de bedoeling van de wetgever.^[7]Ook hierin speelt het veranderende tijdsbeeld een rol. Ten tweede wordt geconstateerd dat in de huidige regeling slechts sprake is van strafwaardige uitlokking van ronselen van wanneer aan de uitlokking ook daadwerkelijk gevolg is gegeven, de oproep zelf is niet strafbaar.^[8]Door het aanscherpen van de bepaling ten aanzien van het uitlokken tot ronselen van stemmen, zou deze praktijk al aanzienlijk lastiger worden.

Daarnaast worden verschillende aanbevelingen gedaan over het aanscherpen van de regeling betreffende het verlenen van de volmacht. Zo stelt de Kiesraad voor het aantal volmachten per persoon te verlagen van twee naar één volmacht en in de Kieswet op te nemen dat de tenaamstelling van een eenmaal verleende volmacht niet kan worden gewijzigd.^[9]Ook met deze maatregelen zou het ronselen van stemmen verder worden bemoeilijkt.

Ondanks deze herhaaldelijke oproepen van de Kiesraad en de toezegging vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken dat hiernaar gekeken zou gaan worden^[10], is er in de afgelopen jaren niets veranderd aan de Kieswetbepaling uit 1989.

Conclusie

Met enkele subtiele aanscherpingen van de regeling over de volmachtsverlening en de bijpassende strafbepaling, kan het hoofd worden geboden tegen de ronselproblematiek rondom de verkiezingen. Hiermee worden niet alleen deze onwenselijke praktijken meer voorkomen, maar ook zou dit de integriteit van de verkiezingen ten goede komen. Als ze in Den Haag serieus zijn over het willen aanpakken van dit probleem dat toch elke verkiezingen weer terug lijkt te komen, moet er nu toch echt actie ondernomen worden.  

^[1]‘Stembureaulid: ‘DENK ronselde stemmen’’, WNL17 maart 2017.

^[2]‘Thierry Baudet roept FvD’ers op om volmachtstemmen te ronselen’, AD 26 februari 2021.

^[3]‘Aangifte tegen FVD-leider Baudet om ronselen stemmen’, NRC 17 maart 2021.

^[4]‘Wat is het ronselen van volmachtstemmen?’, Kiesraad.nl.

^[5]Hof ’s-Hertogenbosch 9 april 2008, ECLI:NL:GHSHE:2008:BC8989.

^[6]L.S.A. Trapman, ‘Over briefstemmen en volmachten’, NJB 2021/352.

^[7]Evaluatie gemeenteraadsverkiezingen en raadgevend referendum 21 maart 2018(Kiesraadadvies van mei 2018 aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), p. 11-12.

^[8]Advies inzake het onderzoek naar strafbepalingen in het verkiezingsproces (Kiesraadadvies van juni 2015 aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), p. 4.

^[9]Evaluatie gemeenteraadsverkiezingen en raadgevend referendum 21 maart 2018(Kiesraad-advies van mei 2018 aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), p. 12.

^[10]‘Betere handhaving verbod ronselen volmachtstemmen’, Kiesraad22 februari 2016.

The post Tijd om stemmenronselaars echt aan te pakken appeared first on Bulletineke Justitia.