Grote techbedrijven zijn tegenwoordig onmisbaar in ons dagelijks leven. Hoewel ze ons leven op veel manieren makkelijker maken, groeit al jaren de bezorgdheid over de immense macht die deze techgiganten lijken te hebben. De Europese Unie (hierna: EU) legt dan ook steeds vaker aanzienlijke boetes op aan deze bedrijven wegens vermeend machtsmisbruik. Om de concurrentie op de Europese markt te bevorderen en het machtsmisbruik definitief de das om te doen, heeft de Europese Commissie afgelopen jaar de Wet Digitale Markten ingevoerd. De verordening zou voor deze grootmachten vergaande gevolgen kunnen hebben. In dit artikel wordt dieper ingegaan op deze wet en de onrust die de nieuwe wet nu al veroorzaakt.

Werkingsbereik van de wet

Eerlijke concurrentie is een van de belangrijkste speerpunten van de EU. De opkomst van digitale markten is echter iets waar de huidige EU-regelgeving niet tegen opgewassen lijkt. Daarnaast rijzen de marktaandelen van de grote techbedrijven al jaren de pan uit.[1] Doordat deze grote bedrijven zo’n enorm marktaandeel hebben, maken zij voor kleinere bedrijven de dienst uit.  De Wet Digitale Markten is daarom gericht op de zogenaamde ‘poortwachters’. Dat zijn bedrijven die door hun enorme marktaandeel een grote invloed hebben op de concurrentie. Ze kunnen de toetreding van concurrenten tot de markt erg belemmeren, en fungeren dus als het ware als poortwachters voor de diensten van anderen. Denk bijvoorbeeld aan kleinere app-ontwikkelaars die afhankelijk zijn van de App Store voor toegang tot de afzetmarkt. Dat schept verantwoordelijkheden die extra voorschriften voor deze bedrijven rechtvaardigen.[2]

Een bedrijf wordt aangemerkt als poortwachter als het voldoet aan een drietal vereisten. Het moet gaan om een i) onderneming die een aanzienlijke impact heeft op de markt, ii) een kernplatformdienst aanbiedt die voor zakelijke gebruikers een belangrijke toegangspoort tot eindgebruikers vormt, iii) en met betrekking tot haar activiteiten een stevig verankerde en duurzame positie inneemt of naar verwachting in de nabije toekomst een dergelijke positie zal innemen. De Commissie geeft echter ook kwantitatieve eisen. Wanneer aan de volgende cumulatieve kwantitatieve eisen wordt voldaan, is er in ieder geval sprake van een poortwachter:

1. In elk van de afgelopen drie jaar is binnen de EU een jaaromzet van ten minste €7,5 miljard behaald of het bedrijf heeft een marktwaardering van gemiddeld ten minste €75 miljard in het afgelopen financiële jaar. Bovendien heeft het bedrijf zeggenschap over een zogenoemde kernplatformdienst in ten minste drie lidstaten. Een voorbeeld van een kernplatformdienst is een onlinezoekmachine als Google. Google kan invloed uitoefenen op onder andere welke resultaten bovenaan komen te staan en welke advertenties mensen zien, waardoor zij invloed kunnen uitoefenen op de toegang van eindgebruikers tot bedrijven die gebruik maken van Google.
2. Het bedrijf heeft in het afgelopen jaar in de Unie maandelijks ten minste 45 miljoen eindgebruikers en ten minste 10.000 zakelijke gebruikers. Aan dit vereiste moet al minstens drie jaar voldaan zijn.[3]

Het gaat hier dus om bedrijven die jaarlijks een gigantische omzet draaien en een groot aantal gebruikers hebben. In september van het afgelopen jaar heeft de Europese Commissie (hierna: Commissie) aangegeven dat Alphabet (het moederbedrijf van onder meer Google), Apple, Amazon, Meta, Microsoft en ByteDance (het moederbedrijf van TikTok) als poortwachters worden aangemerkt.

Aan welke regels moeten de poortwachters zich houden?

De wet bevat een hele waslijst aan regels waaraan de poortwachters zich moeten houden. In de essentie draaien deze regels om het voorkomen van het bevoordelen van hun eigen producten ten opzichte van anderen, het waarborgen van onbelemmerde toegang tot hun platformdiensten voor andere bedrijven en om het beperken van het gebruik van data van derden voor hun eigen diensten.[4]Poortwachters moeten bijvoorbeeld het downloaden van apps via derde partijen toelaten en moeten gebruikers in staat stellen om applicaties die automatisch op telefoons zitten te kunnen verwijderen. Dit zal onder meer tot gevolg hebben dat je straks de Safari-app van je iPhone kunt verwijderden als je toch liever Chrome gebruikt, of apps kunt downloaden die niet in de App Store staan. De bedrijven die zich aan de regels moeten houden, hebben wel een termijn gekregen van zes maanden om aan deze regels te voldoen. Doen ze dat niet, dan volgen boetes tot 10 procent van de jaarlijkse omzet. Deze termijn is afgelopen september ingegaan, inmiddels moeten zij zich aan deze regels houden.[5]

Reacties op de nieuwe wetgeving vanuit poortwachters

Apple heeft onlangs aangekondigd dat de App Store aanzienlijke veranderingen zal ondergaan naar aanleiding van de nieuwe wetgeving. Apple staat momenteel alleen de App Store toe als de manier om apps te downloaden, waardoor het bedrijf volledige controle heeft over welke apps beschikbaar zijn voor iPhones. Bovendien is het alleen mogelijk om via het betalingssysteem van Apple af te rekenen. Door deze regeling verdient Apple jaarlijks miljarden, omdat zij 15 procent van alle aankopen in de App Store ontvangen.

Met de nieuwe update wordt het voor alle bedrijven mogelijk om hun eigen app-winkel te starten, met hun eigen betaalsysteem. [6] Apple heeft echter zijn ongenoegen geuit over deze regelgeving, waarbij het bedrijf stelt dat de nieuwe regels ‘nieuwe wegen openen voor malware, fraude en oplichting, illegale en schadelijke inhoud, en andere risico’s voor privacy en veiligheid.’ Apple geeft aan veel controle uit te voeren over welke apps op de App Store mogen komen om zo onder meer de veiligheid en privacy te waarborgen. Wanneer apps dus ook op andere manieren gedownload kunnen worden, kan Apple dit niet meer doen voor die apps.[7]

Apple heeft ook aangekondigd dat iedereen die geen gebruik maakt van de App Store aan nieuwe voorwaarden moet voldoen. Deze voorwaarden schieten bij veel bedrijven echter in het verkeerde keelgat.[8] 34 app-ontwikkelaars, waaronder Spotify en Epic Games, hebben gezamenlijk een brief gestuurd naar de Commissie waarin ze klagen over het nieuwe beleid van Apple. Volgens deze bedrijven schendt het nieuwe beleid van Apple de nieuwe wetgeving en maakt Apple het gebruik van alternatieve app-winkels door dit nieuwe beleid ‘moeilijk, riskant en financieel onaantrekkelijk.’ Ontwikkelaars moeten bijvoorbeeld een vergoeding van 50 cent betalen voor elke installatie indien een app meer dan een miljoen downloads heeft.[9] Apple maakt het daardoor voor app-ontwikkelaars dermate onaantrekkelijk om weg te gaan bij de App Store, dat deze in feite geen keuze hebben.

De nieuwe wet lijkt al met al een positieve stap te kunnen zijn in de richting van een markt met meer concurrentie en betere consumentenbescherming, maar de grote techbedrijven geven zich niet zomaar gewonnen. Het is echter nog afwachten in hoeverre de verordening ook daadwerkelijk effectief zal zijn. Dit zal vooral afhangen van hoe streng de handhaving van de EU is.

[1] ‘Onderzoek: marktaandeel iPhone neemt toe in Nederland’, rtlnieuws.nl, 13 mei 2022.

[2] ‘Strengere EU-regels voor techreuzen als Meta, Apple en Google’, rtlnieuws.nl, 6 september 2023.

[3] Artikel 3 Verordening (EU) 2022/195.

[4] ‘Wet op de Digitale Markten: De wet op digitale markten eenvoudig uitgelegd’, consentmanager.nl.

[5] ‘Strengere EU-regels voor techreuzen als Meta, Apple en Google’, rtlnieuws.nl, 6 september 2023.

[6] ‘App Store van Apple gaat flink op de schop in EU vanwege nieuwe regels’, nos.nl, 25 januari 2024.

[7] ‘Apple kondigt wijzigingen aan voor IOS, Safari en de App Store in de EU’, apple.com, 25 januari 2024.

[8] ‘Verplichte veranderingen bij Apple’s App Store landen slecht bij ontwikkelaars’, nos.nl, 4 maart 2024.

[9] ‘Onder meer Spotify en Epic bekritiseren Apples App Store-beleid in brief aan EU’, tweakers.net, 2 maart 2024.

The post Nieuwe EU-regelgeving over machtsmisbruik: een bedreiging voor het imperium van Apple? appeared first on Bulletineke Justitia.