Toen ik het idee kreeg om ChatGPT te vragen me te helpen bij het schrijven van een artikel over AI, werd het me meteen duidelijk: kunstmatige intelligentie (AI) is niet alleen een simpel hulpmiddel, maar een ingrijpende kracht die steeds meer invloed begint te krijgen op alle aspecten van ons leven– zelfs het schrijven van een artikel over AI. Waar ik vroeger dacht dat computers vooral handig waren om spelletjes te spelen, is AI anno 2024 een technologie die de wereld volledig op zijn kop zet. Ook de juridische wereld moet eraan geloven. De toepassing van AI in de advocatuur biedt kansen om processen efficiënter te maken, de nauwkeurigheid te vergroten en de kosten aanzienlijk te drukken.[1]Maar deze technologische vooruitgang van AI roept ook een paar belangrijke vragen op. Hoe zal AI de banen in de juridische wereld veranderen? En moeten we bang zijn dat AI over een paar jaar al onze banen binnen de juridische sector zal overnemen?

Van eenvoudige algoritmes tot superbrein

Kunstmatige intelligentie (AI) speelt een steeds belangrijkere rol in onze samenleving.

AI heeft al een lange weg afgelegd. Hoewel velen geloven dat AI een recente uitvinding is die voornamelijk bekend werd door ChatGPT, dateert de oorsprong van deze technologie al terug tot de jaren vijftig van de vorige eeuw. Wat begon met eenvoudige algoritmes, is nu uitgegroeid tot geavanceerde systemen die we in talloze apparaten en technologieën in ons dagelijks leven tegenkomen,[2] van medische diagnoses en gepersonaliseerde behandelingen in de gezondheidszorg tot autonome voertuigen en slimme assistenten zoals Siri en Alexa. Zelfs creatieve toepassingen zoals het genereren van muziek, afbeelden of teksten, vallen tegenwoordig onder de invloed van AI.

AI in de juridische sector: Efficiëntie of Bedreiging?

In de juridische wereld lijkt AI steeds meer op de nieuwe stagiair: Het kan routinematige werk uitvoeren, maar heeft (nog) altijd begeleiding nodig. AI is niet meer weg te denken uit de sector. Generatieve AI wordt al door 68% van de advocaten en driekwart van de bedrijfsjuristen wekelijks ingezet. Van het doorspitten van juridische documenten tot het schrijven van standaardbrieven: AI neemt veel uit handen.[3]

Toch roept de inzet van AI ook veel vragen en zorgen op. Want hoe betrouwbaar is AI in complexe juridische vraagstukken? Experts zoals Masha Medvedevadie onderzoek deed naar AI-tools voor de juridische sector en zich daarbij richtte op de technische ontwerpkeuzes in systemen, waarschuwen dat gebrekkige data kunnen leiden tot foute analyses. Zo kan een AI-systeem in de rechtspraak, wanneer het wordt getraind op eenzijdige of incomplete gegevens, bevooroordeelde beslissingen nemen, wat kan leiden tot discriminatie of onterechte vonnissen. Medvedeva benadrukt daarom dat het essentieel is om te begrijpen hoe AI-systemen werken en hoe ze worden geëvalueerd.[4]   Ook Charlie Bruijsten waarschuwt voor de beperkingen van tools zoals ChatGPT. Hoewel nuttig in de verkenningsfase van een juridisch proces, blijft AI een risico voor betrouwbaarheid en transparantie.[5] Met transparantie wordt bedoeld dat het vaak onduidelijk is hoe het systeem tot bepaalde antwoorden komt, omdat de onderliggende besluitvorming van het AI-model niet volledig inzichtelijk is, wat het moeilijk maakt om de uitkomsten kritisch te evalueren. Dat deze risico’s reëel zijn, blijkt uit een opvallend incident in de Verenigde Staten, waar een advocaat ChatGPT gebruikte om jurisprudentie aan te dragen. De zaken die de AI hem presenteerde, bleken echter volledig verzonnen te zijn.[6] Zulke fouten worden vaak aangeduid als “hallucinaties”, maar dit is eigenlijk een misleidende term. AI-modellen liegen niet opzettelijk, ze hebben immers geen intentie of begrip.[7]  Ook in Nederland is er recent discussie ontstaan over het gebruik van AI door rechters. Zo raadpleegde een kantonrechter in Nijmegen ChatGPT bij het vaststellen van de gemiddelde levensduur van zonnepanelen in een burengeschil. Hij baseerde zijn schadeberekening deels op de informatie die het AI-systeem hem bood, wat leidde tot kritiek over de betrouwbaarheid van dergelijke tools in juridische besluitvorming en het waarborgen van hoor en wederhoor.[8]

AI: een hulpmiddel, geen vervanging

AI-modellen zoals ChatGPT zijn helemaal niet ontworpen om informatie accuraat te representeren. Hun doel is niet het vinden van de waarheid en het accuraat weergeven van feiten, maar louter het produceren van teksten die overtuigend klinken. Zelfs wanneer AI wordt gekoppeld aan krachtige databases blijft de betrouwbaarheid beperkt.[9] Nancy McKinstry, bestuursvoorzitter van informatie- en technologieleverancier Wolters Kluwer stelt dat advocaten en andere juridische medewerkers niet bang hoeven te zijn om hun baan te verliezen door de opkomst van AI. “AI is een hulpmiddel, geen vervanging,” aldus McKinstry.[10] Een goed voorbeeld hiervan is hoe AI het onderzoeksproces drastisch kan versnellen, van tien naar slechts twee uur. Zo kunnen advocaten hun tijd besteden aan werk dat meer waarde toevoegt.

Kortom, AI maakt het werk efficiënter, maar de menselijke kennis blijft essentieel voor de kwaliteit van juridische dienstverlening.[11] Een ander interessant voorbeeld komt uit de praktijk uit een rechtszaak in België, waar advocaat Mathieu Simonis in een grote drugszaak gebruikmaakte van ChatGPT bij het opstellen van zijn pleidooi. Simonis verklaarde dat hij de AI-gestuurde chatbot “anekdotisch” had ingezet als klankbord bij het schrijven van zijn conclusies. Hij gebruikte de tool niet om het werk over te nemen, maar als een manier om ideeën te verkennen en te verfijnen.[12]

Conclusie: AI, de nieuwe collega?

Kunstmatige intelligentie is meer dan alleen een futuristische droom; het is inmiddels een onmiskenbare kracht in de juridische wereld. Terwijl sommige juristen AI dus nog zien als een bedreiging, blijkt het in de praktijk vooral een waardevolle collega te zijn. AI moet ook louter worden gezien als een krachtig hulpmiddel dat juristen ondersteunt, niet vervangt. Het helpt hen repetitieve taken te automatiseren en geeft meer ruimte voor strategisch en inhoudelijk werk, maar menselijke controle op de betrouwbaarheid blijft cruciaal.

De toekomst van de juridische sector zal draaien om samenwerking tussen technologie en mens. AI kan processen versnellen en werkdruk verlagen, maar het blijft aan de jurist om het grotere plaatje te zien, te controleren, complexe vraagstukken te beoordelen en ethische afwegingen te maken. Dit evenwicht biedt kansen voor innovatie, zonder de kern van het vak—menselijke kennis en kritisch denken—uit het oog te verliezen. Een juridische baan verliezen aan AI is dus voorlopig nog niet aan de orde. Een geruststellende gedachte voor mij, dan doe ik de studie rechtsgeleerdheid in ieder geval niet voor niks.

[1] ‘De transformerende kracht van AI in de advocatuur’ , advocatie.nl, 19 juni 2024.

[2] De EU AI Act: de toekomst is (bijna) hier, De verplichtingen van de AI Act voor (hoog risico) AI-systemen, NJB 2023/2631.

[3] ‘Juridische sector investeert in AI maar moet vaker terug naar kantoor’, accountant.nl, 29 oktober 2024.

[4] ‘AI voor de juridische sector is een beetje het Wilde Westen’ universiteitleiden.nl, 15 januari 2024.

[5] ‘ChatGPT: vraag het de computer’ Ondernemingsrecht 2023/40, C. Bruijsten, 21 maart 2023.

[6] ‘Boete voor advocaat die niet-bestaande ChatGPT-gegenereerde zaken gebruikte’, agconnect.nl, 23 juni 2023.

[7] ‘ChatGPT is bullshit’ Hicks, Humphries & Slater, Ethics And Information Technology 2024/26.

[8] ‘Kantonrechter raadpleegt ChatGPT: mag dat hier wel?’, advocatie.nl, 9 augustus 2024.

[9] ‘ChatGPT is bullshit’ Hicks, Humphries & Slater, Ethics And Information Technology 2024/26.

[10] ‘AI gaat advocaten niet hun banen kosten, aldus topvrouw Wolters Kluwer’, agconnect.nl, 22 februari 2024.

[11] ‘AI gaat advocaten niet hun banen kosten, aldus topvrouw Wolters Kluwer’, agconnect.nl, 22 februari 2024.

[12] ‘Advocaat gebruikt ChatGPT als klankbord in Luiks drugsproces’, advocatie.nl, 31 oktober 2024.

The post “Maak kennis met je nieuwe collega: AI!” appeared first on Bulletineke Justitia.