Door de huidige coronapandemie verloopt bijna alles tegenwoordig elektronisch. Elektronisch vergaderen en stemmen is nu vaak de enige manier om een aandeelhoudersvergadering te laten verlopen. De opkomst van virtuele AVA’s is dan ook een feit. Waar Jordy Kusters hier eerder een bijdrage over de wens van een virtuele AVA heeft geleverd, is een week later de tijdelijke wet COVID-19 in werking getreden.[1] Deze noodwet maakt het mogelijk om de algemene vergadering van aandeelhouders tijdens deze pandemie virtueel te laten plaatsvinden. Een modernisering die ook buiten een pandemie zijn toepassing zou kunnen vinden. Door toenemende grensoverschrijdende belangen en versnipperd aandeelhouderschap is een virtuele AVA een mogelijke oplossing. Maar is iedereen wel tevreden met een virtuele AVA en zijn er geen andere mogelijkheden om alle aandeelhouders betrokken en goed geïnformeerd te houden? In deze bijdrage zal ik allereerst ingaan op de huidige situatie en de problemen hierbij, om vervolgens een mogelijke oplossing ter discussie te stellen.
De kleine aandeelhouder op de AVA
Het moge duidelijk zijn dat de baten voor de kleine aandeelhouder vaak niet opwegen tegen de kosten om tot een weloverwogen stembeslissing te komen tijdens een AVA. Men maakt namelijk kosten om tot een geïnformeerd besluit te komen en om bijvoorbeeld fysiek aanwezig te zijn op een aandeelhoudersvergadering. Hieruit vloeit dan ook het free-rider-probleem voort. Kleine aandeelhouders kunnen vaak kosteloos meeliften op weloverwogen besluiten van grotere aandeelhouders. Dit alles leidt vaak tot een lage opkomst bij fysieke AVA’s. Toch zien we in de afgelopen jaren dat er een stijging in de aandeelhoudersparticipatie op AVA’s in Nederland plaatsvindt. Deze stijging kan onder andere een gevolg zijn van de introductie van de eerste Aandeelhoudersrichtlijn welke de stemvolmacht en elektronische stemwijze heeft vergemakkelijkt.[2] Deze ontwikkeling heeft ook een keerzijde. Doordat het participeren op afstand makkelijker is geworden, wordt er nu vaak digitaal voor de aanvang van de AVA gestemd en neemt fysieke participatie af. Waar de besluitvorming eerder een vrucht was van onderling overleg, is het nu gebaseerd op op afstand uitgebrachte stemmen en achter de schermen gevoerd overleg.
Spoedwet
Nu leven we inmiddels al meer dan een jaar in een wereldwijde pandemie. Fysiek vergaderen is uitgesloten en de eerdergenoemde spoedwet is van kracht. De spoedwet biedt het bestuur de mogelijkheid om een AVA elektronisch te laten verlopen. Hiervoor gelden de voorwaarden dat de vergadering voor aandeelhouders elektronisch is te volgen en zij tot uiterlijk 72 uur voorafgaand aan de vergadering in de gelegenheid zijn gesteld vragen te stellen over de geagendeerde punten. Hierbij wordt door de spoedwet een onderscheid gemaakt tussen eenzijdige en tweezijdige communicatiemiddelen. De eenzijdige manier is bijvoorbeeld een videostream waar het bestuur eenzijdig aan het woord is. De tweezijdige manier wil zeggen dat er interactie mogelijk is tijdens de vergadering. Het bestuur kiest de wijze van communicatie.
In de praktijk wordt dit meestal vormgegeven door een online platform waar aandeelhouders kunnen inloggen met een code. In deze omgeving is vaak ook een bulletinboard. Dit biedt aandeelhouders de mogelijkheid te reageren op agendapunten. Andere aandeelhouders kunnen hierop reageren en zo beoogt men een interactieve dialoog te bewerkstelligen.[3] Doordat kleine aandeelhouders zo ook actief kunnen meedenken en beslissen op een kosteloze manier, wordt de corporate democracy gestimuleerd. Echter kleven er aan de elektronische manier van vergaderen ook nadelen. Zo verliezen aandeelhouders hun fysieke contactmoment met het bestuur. Wel is dit onvermijdelijk in deze tijd. Hiernaast fungeert het bestuur nu als moderator en krijgt zij de mogelijkheid om lastige vragen en opmerkingen aan de kant te schuiven. Dit leidt tot een afname van de bescherming van de aandeelhouder. Een derde en mogelijk belangrijkste nadeel is de afname van de integriteit en betrouwbaarheid van het stemproces.[4]Een virtuele AVA zal voorzien moeten worden van een goede beveiliging om de aandeelhouders zo te kunnen identificeren, de stemmen te kunnen verifiëren en te zorgen voor een betrouwbaar dialoog voorafgaand aan de AVA.
Blockchain?
Een manier om de integriteit en betrouwbaarheid van de AVA te kunnen waarborgen is door gebruik te maken van blockchaintechnologie. Een blockchain is een digitaal grootboek waar alle deelnemers een replica van hebben. De informatie in een blockchain wordt chronologisch ingepast in de blocks en eerdere blocks worden niet verwijderd. Als een block verwijderd moet worden, moeten alle daaropvolgende blocks ook verwijderd worden. Het toevoegen van nieuwe informatie gebeurt middels een proof of work-systeem. Andere computers zullen de nieuwe informatie accepteren als de inhoud van het blockgeldig is en dit blockvoldoet aan een vereiste getallenreeks.[5] Deze validatie leidt dus tot consensus binnen de blockchain en is zo te vertrouwen zonder dat er een tussenpersoon bij komt kijken.
Voor de toepassing van blockchaintechnologie bij aandeelhoudersvergaderingen zal gebruik gemaakt moeten worden van een permissioned blockchain. Hierbij worden deelnemers geselecteerd op basis van bepaalde rechten (lees: aandelen).[6] Een dergelijke blockchain zou toegepast kunnen worden bij het uitgeven, leveren en intrekken van aandelen. Het is zo namelijk direct duidelijk wie de aandeelhouder is door dit te verifiëren met gebruik van de informatie in de blockchain.[7] Hiernaast kan blockchain zorgen voor het doorgeven van informatie. Informatie kan zo namelijk direct worden doorgegeven en aandeelhouders kunnen hier real-time over stemmen.[8] Zo kan dus de betrouwbaarheid en integriteit van het stemproces worden gewaarborgd en kunnen aandeelhouders zo constant in contact zijn met het bestuur en hun stem laten gelden.
Dit is geen toekomstmuziek, want er zijn al meerdere initiatieven uitgerold om een AVA middels blockchaintechnologie te laten verlopen. Zo zijn er al geslaagde pilots met de app Voteroom, waarmee middels blockchaintechnologie gestemd kan worden op een AVA.[9] Hierdoor denk ik dat blockchain in de toekomst kan bijdragen aan een betrouwbaar proces waarbij de kleinere aandeelhouder net zo veel mogelijkheden heeft als de grote jongens.
[1]Ik verwijs hier naar de bijdrage in het Bulletineke Justitia van Jordy Kusters genaamd: Een digitale ava: wat is er (niet) mogelijk? Te raadplegen via: https://www.bjnijmegen.nl/artikelen/een-digitale-ava-wat-is-er-niet-mogelijk/
[2]A.J.F. Lafarre, ‘De algemene vergadering van aandeelhouders: van een niet-representatieve formaliteit naar een modern beslissingsplatform’, JONDR 2019/229,afl. 2, p. 294-300.
[3]A. van der Krans, ‘De virtuele aandeelhoudersvergadering: van Spoedwet naar Best Practices’, O&F 2020/02, p. 7-16.
[4]A. van der Krans, ‘De virtuele aandeelhoudersvergadering: van Spoedwet naar Best Practices’, O&F 2020/02, p. 7-16.
[5]J. Linnemann, ‘Juridische aspecten van (toepassingen van) blockchain’, Computerrecht 2016/218, afl. 6, p. 216-256.
[6]A.J.F. Lafarre, ‘De algemene vergadering van aandeelhouders: van een niet-representatieve formaliteit naar een modern beslissingsplatform’, JONDR 2019/229,afl. 2, p. 294-300.
[7]H. Koster, ‘Blockchain, crypto finance en robotisering in het ondernemingsrecht’, Ondernemingsrecht 2018/24, afl. 3, p. 20-27.
[8]A.J.F. Lafarre, ‘De algemene vergadering van aandeelhouders: van een niet-representatieve formaliteit naar een modern beslissingsplatform’, JONDR 2019/229, afl. 2, p. 294-300.
[9]https://www.banken.nl/nieuws/20951/stemmen-via-blockchain-op-aandeelhoudersvergadering-kas-bank-geslaagde-pilot
The post Is blockchain een reddingsboei voor de kleine aandeelhouder? appeared first on Bulletineke Justitia.