De asielinstroom bedraagt in maart 2021 ongeveer 400 à 500 aanvragen per week. Deze aanvragen omvatten: eerste asielaanvragen, herhaalde asielaanvragen, hervestiging, herplaatsing en nareizigers.[1]De ene keer worden asielzoekers voorgesteld als drommen mensen die ons land binnenstromen. De andere keer krijgt een individuele asielzoeker een gezicht.[2]Gedurende de Tweede Kamerverkiezingen waren vluchtelingen en het asielbeleid hot topics. Elke politieke partij heeft haar eigen ideeën. De stemmers kozen voor een linkser of rechtser asielbeleid. Maar hoe zit het huidige beleid eigenlijk in elkaar?
EU asielbeleid
Art. 78 VWEU vormt de grondslag voor een gemeenschappelijk beleid voor de Europese unie. Lidstaten van de Europese unie dienen het VN Vluchtelingenverdrag van Genève te eerbiedigen.[3]Ook is bepaald dat collectieve uitzetting verboden is en niemand mag worden verwijderd of uitgeleverd aan een staat waarin een ernstig risico bestaat dat hij aan de doodstraf, aan folteringen of aan andere onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen wordt onderworpen.[4]Het uitgangspunt van het beleid van de Europese Unie is dat de procedures voor de toekenning van het asielrecht zowel eerlijk als effectief moeten zijn in de hele Unie.[5]
Een belangrijke verordening van de EU betreffende de aanvraag van asiel is de Dublinverordening. Deze verordening schept duidelijkheid over welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van een verzoek om asiel. Meestal is het land waar de vreemdeling de EU binnenkomt verantwoordelijk. Een ander land kan ook verantwoordelijk zijn wanneer bijvoorbeeld familieleden daar wonen met een verblijfsvergunning. Deze regeling heeft als doel om te voorkomen dat asielzoekers door landen ‘van het kastje naar de muur’ worden gestuurd: door de regeling weten zij in welk land zij een asielaanvraag kunnen indienen. Een nadeel van het systeem is dat het een onevenredig grote druk legt op landen waar de meeste asielzoekers binnenkomen. Blijkt dat een ander land verantwoordelijk is, dan wordt een verzoek om overdracht bij het andere land ingediend; een zogenaamde Dublin-claim. Het land dat verantwoordelijk is, moet de vreemdeling overnemen.[6]
Complicaties kunnen voortvloeien uit het wegvallen van de betrokkenheid van het Verenigd Koninkrijk bij de internationale structuren voor bescherming en asielbeheer van de EU, bekend als het gemeenschappelijk Europees asielstelsel (CEAS). Dit bepaalt wie als vluchteling kwalificeert, de minimale rechten van asielzoekers die wachten op het resultaat van hun aanvraag en de procedures met betrekking tot het zoeken naar asiel. Wegens de Brexit kan het Verenigd Koninkrijk zich niet meer op de Dublin-verordening beroepen. Zij kunnen vluchtelingen niet aan een ander Europees land over dragen. Het Verenigd Koninkrijk worstelt met massa’s vluchtelingen waar zij niet vanaf komen. Tot nu toe hebben zij geen raamwerk gevonden om het gat van de Dublin-verordening op te vullen.[7]
Nederlands asielbeleid
In Nederland mag iedereen, op elk moment, een asielaanvraag doen. Die moet ook in behandeling worden genomen.[8] Iemand heeft recht op asiel als er sprake is van een vluchteling zoals omschreven in het VN Vluchtelingenverdrag en die een reëel gevaar loopt om na uitzetting te worden onderworpen aan: doodstraf of executie, foltering, onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffing, of ernstige individuele bedreiging van het leven of de persoon van een burger als gevolg van willekeurig geweld in het kader van een internationaal of binnenlands gewapend conflict. Ook heeft een persoon recht op asiel als hij is meegereisd met een gezinslid met een asielstatus.[8]
Om zijn asielmotieven aannemelijk, dat wil zeggen geloofwaardig, te maken, moet een asielzoeker consistent en coherent verklaren. Ook mag er geen twijfel bestaan aan zijn opgegeven identiteit of aan zijn vluchtverhaal. “En geloofwaardigheid, daar draait het allemaal om. Cruciaal is dat het verhaal niet vaag, bevreemdingwekkend of tegenstrijdig mag zijn.” Aldus een IND-medewerker.[9]De IND kan de asielzoeker tegemoet komen in zijn bewijslast door een onderzoek in te stellen. Te denken valt aan een documentonderzoek, een taalanalyse, of een leeftijdsonderzoek.[10]
Een asielaanvraag kan worden afgewezen als de vreemdeling al in een ander land asiel heeft aangevraagd of had kunnen aanvragen, een gevaar vormt voor de openbare orde en nationale veiligheid, of onjuiste gegevens heeft verstrekt.
Veilige landenlijst
Waar de gronden voor asiel in veel EU-landen voor een merendeel overeenkomt, is er wel een aannemelijk verschil in de veilige landenlijst die een lidstaat hanteert. In Nederland kan een aanvraag tot het verlenen van een verblijfsvergunning worden afgewezen als de vreemdeling afkomstig is uit een veilig land.[11]Deze lijst wordt bij ministeriële regeling opgesteld aan de hand van informatiebronnen van onder andere het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), de Raad van Europa en ander relevante internationale organisaties. De kwalificatie van een land als ‘veilig’ moet regelmatig opnieuw onderzocht worden.[12] Een land is ‘veilig’ wanneer op basis van de rechtstoestand, de toepassing van de rechtsvoorschriften in een democratisch stelsel en de algemene politieke omstandigheden kan worden aangetoond dat er algemeen gezien en op duurzame wijze geen sprake is van vervolging, noch van foltering of onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing, noch van bedreiging door willekeurig geweld in het kader van een internationaal of intern gewapend conflict.[13]
Asielzoekers uit deze ‘veilige’ landen komen bijna nooit in aanmerking voor bescherming.[14]Het gevolg van het staan op de veilige landenlijst is in de praktijk vaak dat vluchtelingen uit deze landen een snellere behandeling krijgen met minder rechten. Ze krijgen maar één gehoor in plaats van twee en ze moeten meer bewijs aandragen voor hun vluchtverhaal. Vluchtelingenorganisaties bekritiseren de ‘veilige landenlijst’ omdat het afbreuk zou doen aan de bescherming van minderheden en ongelijkheid creëert. Op dit moment staan er in Nederland rond de dertig landen op de veilige landenlijst. Dit is verreweg de langste lijst in vergelijking met de lijsten van andere lidstaten. Zo staat bijvoorbeeld Jamaica, Trinidad en Tobago alleen maar op de Nederlandse veilige landenlijst.[15]
Conclusie
Om meningen van feiten te kunnen onderscheiding en om Tweede Kamerdebatten kritisch te volgen, is het van belang om te weten hoe het systeem globaal in elkaar steekt. Of je nou meer of minder vluchtelingen wil, of links of rechts bent; hopelijk kan u als lezer nu beter uw eigen mening vormen en zonder slag of stoot het debat aan de keukentafel aangaan.
[1]Asielinstroom per week, 2021, Rijksoverheid.nl (online, bijgewerkt op 29 maart 2021),https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2021/01/04/asielinstroom-per-week-2021.
[2]H. Grimmius, S. van Egmond & A. Samson (red.), Een uit duizenden. Elf verhalen over de mensen achter de asielaanvraag, IND communicatie 2016.
[3]Art. 18 HvEU.
[4]Art. 19 HvEU.
[5]Gewaarborgd recht op asiel, Europarl.europa.eu (online, geraadpleegd op 16 april 2021), https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/nl/democracy-and-human-rights/fundamental-rights-in-the-eu/guaranteeing-the-right-to-asylum.
[6]Dublinverordening III, Europa-nu.nl (online, geraadpleegd op 16 april 2021), https://www.europa-nu.nl/id/vjwrk92k1qq5/dublinverordening_iii.
[7]Engeland worstelt met massa’s vluchtelingen: ‘Loopt enorm uit de hand’, AD.nl (13 augustus 2020), https://www.ad.nl/buitenland/engeland-worstelt-met-massas-vluchtelingen-loopt-enorm-uit-de-hand~a520747c/.
[8]H. Grimmius, S. van Egmond & A. Samson (red.), Een uit duizenden. Elf verhalen over de mensen achter de asielaanvraag, IND communicatie 2016.
[9]E. Huisman & A. Kootstra, Een schouderklopje voor een afwijzing, Platform-investico.nl (online, 16 november 2019), https://www.platform-investico.nl/artikel/een-schouderklopje-voor-een-afwijzing-geannoteerd-verhaal/.
[10]H. Grimmius, S. van Egmond & A. Samson (red.), Een uit duizenden. Elf verhalen over de mensen achter de asielaanvraag, IND communicatie 2016.
[11]Art. 30b sub b Vreemdelingenwet jo. Vreemdelingenbesluit 2000.
[12]Art. 3.105ba lid 3 Vreemdelingenbesluit.
[13]Art. 3.37f lid 1 Vreemdelingenbesluit.
[14]Welke landen staan op de lijst van veilige landen van herkomst,Rijksoverheid.nl (30 september 2020), https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid/vraag-en-antwoord/lijst-van-veilige-landen-van-herkomst.
[15]Bijlage 13 Vreemdelingenbesluit.
The post Het asielbeleid uiteengezet appeared first on Bulletineke Justitia.