Wilders verliet in 2004 de VVD naar aanleiding van verschillende confrontaties binnen de partij. Na zijn vertrek heeft Wilders in februari 2006 de PVV geregistreerd bij de Kiesraad.[1] De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023 heeft menig Nederlander verbaasd. De PVV behaalde maar liefst 37 zetels. Dit betreft een winst van 20 zetels, wat een tweede plek oplevert wat betreft de grootte van de winst voor een politieke partij.[2] De PVV staat bekend om haar radicaal-rechtse opvattingen en de oneindige moties van wantrouwen die zij heeft ingediend. Na deze verkiezingsuitslag stelt Wilders zich welwillend op. Hij schrapt punten van zijn partijprogramma en buigt mee met de andere partijen waarmee hij graag een kabinet zou willen vormen. De houding van Wilders lijkt in één klap veranderd.[3] Eenieder herkent de uitspraak van Wilders: ‘Ik wil een minister-president zijn voor alle Nederlanders.’[4] Inmiddels is dit verleden tijd nu hij te kennen heeft gegeven het minister-presidentschap op te geven,[5] maar na afloop van de verkiezingen heeft de vraag regelmatig door mijn hoofd gespookt of Wilders écht een minister-president voor iedereen had kunnen zijn en waarom hij zijn standpunten nu ineens wel los kan laten en met anderen kan meebewegen.

Updates voor en na de Tweede Kamerverkiezingen

In september 2023 liet Wilders al los dat hij in het nieuwe verkiezingsprogramma van de PVV minder streng is met betrekking tot het asielbeleid en het klimaat. Hij staat open voor compromissen, zoals maatregelen die asielstroom verminderen in plaats van asiel volledig stoppen en in plaats van de stikstofregeling te schrappen, deze te versoepelen. Het lijkt erop dat de PVV door openingen te creëren, wil voorkomen dat zij op voorhand wordt uitgesloten van de kabinetsformatie.[6]

Begin november stond de PVV niet zo hoog in de peilingen in vergelijking met de uitkomst van de verkiezingen. De VVD en NSC spande de kroon met beide een voorspelling van richting de dertig zetels. Uit de peilingen volgde op dat moment dat de PVV tussen de 16-20 zetels zou krijgen: “een echte doorbraak blijft uit.” Aldus Louwerse.[7] De vraag rees wie de beste eindsprint zou trekken. Omtrent de vraag ‘wie’, speelde de partij van Wilders tot op de dag van de verkiezingen geen rol.[8] De PVV veroorzaakte een onverwachtse, rechtse dreun. Komt dit door de openingen die Wilders heeft vertoond in de laatste maanden voor de verkiezingen?[9] De PVV-leider besluit om drie uiterst omstreden wetsvoorstellen in te trekken om de drempel bij partijen weg te nemen om de formatie met hem aan te gaan. Het gaat om het wetsvoorstel dat bepaalde Islamitische uitingen verbiedt, het voorstel om het kiesrecht te ontnemen van mensen met meerdere nationaliteiten en deze groep uit te sluiten van benoeming tot bepaalde functies.[10] Uiteindelijk neemt Wilders toch noodgedwongen het besluit om af te zien van het premierschap, aangezien hij alleen minister-president kan worden als iedere partij die deel uitmaakt van de coalitie dit steunt. Hij geeft te kennen dat de Nederlander en ons land prevaleert boven zijn eigen positie.[11] Halverwege maart werd vervolgens verder inhoudelijk gesproken tussen de vier partijen die de rechtse coalitie zouden moeten vormen, namelijk PVV, VVD, NSC en BBB. Omtzigt keert zich vervolgens tegen de PVV en geeft te kennen dat hij ‘tegen alle voorstellen van Wilders is’.[12]

Meer vertrouwen in Wilders?

In december 2023 spraken veel Tweede Kamerleden uit dat zij denken dat Wilders geen minister-president voor iedereen zou kunnen zijn.[13] Wilders besloot mee te bewegen en schoof drie omstreden wetsvoorstellen van tafel.[14] Op dit moment is deze discussie niet meer aan de orde, maar in de toekomst zou deze vraag bij nieuwe verkiezingen wel weer op kunnen spelen. Zouden de gedragingen van Wilders, gedurende het afgelopen half jaar, tot meer vertrouwen leiden bij Nederlanders wanneer nieuwe verkiezingen worden uitgeroepen? Het filosoferen over het effect van Wilders’ gedragingen op het vertrouwen van Nederlanders die eerder geen vertrouwen in hem hadden, brengt verschillende interessante overwegingen met zich mee. Allereerst is het belangrijk om te erkennen dat Wilders een controversiële figuur is in de Nederlandse politiek, met standpunten en retoriek die sterk polariseren. Zijn gedragingen kunnen daarom uiteenlopende reacties oproepen bij verschillende groepen mensen.

Voor sommige Nederlanders die eerder geen vertrouwen in Wilders hadden, kunnen zijn gedragingen juist bevestigen waarom ze hem niet vertrouwden. Zijn controversiële uitspraken, scherpe retoriek en populistische benadering kunnen bij deze groep weerstand en afkeuring opwekken. Ze kunnen zijn gedragingen zien als polariserend, onverantwoordelijk of zelfs gevaarlijk voor de sociale cohesie en het politieke klimaat in Nederland. Aan de andere kant kunnen er ook Nederlanders zijn die zich juist aangetrokken voelen tot Wilders’ gedragingen, zelfs als ze hem eerder niet vertrouwden. Zijn directe stijl, nadruk op nationale identiteit en zijn hardere standpunten over immigratie en de islam kunnen bij sommigen resoneren, vooral in tijden van onzekerheid of sociale verandering. Voor deze groep kunnen zijn gedragingen het vertrouwen in hem versterken, omdat ze zijn optreden als vastberaden en authentiek beschouwen. Het is ook mogelijk dat het effect van Wilders’ gedragingen op het vertrouwen van Nederlanders complexer is dan simpelweg positief of negatief. Sommige mensen kunnen aspecten van zijn gedragingen goedkeuren terwijl ze andere afkeuren, wat kan leiden tot gemengde gevoelens over hem. Bovendien kan het vertrouwen in een politicus beïnvloed worden door een breed scala aan factoren, waaronder beleidsvoorstellen, persoonlijke integriteit en effectiviteit in de politieke arena, naast alleen het gedrag van de desbetreffende politicus.

Kortom, het filosoferen over het effect van Geert Wilders’ gedragingen op het vertrouwen van Nederlanders die eerder geen vertrouwen in hem hadden, illustreert de complexiteit van politieke percepties en hoe deze worden gevormd door diverse factoren, waaronder persoonlijkheid, ideologie en sociale context.

Doelstellingen veranderende gedragingen

Er kan op verschillende manieren worden geprakkiseerd over wat Wilders wil bereiken met zijn gedragingen. Volgens Wilders is dit een minister-president zijn voor iedere Nederlander.[15] Wanneer wordt gefilosofeerd over het doel van deze veranderende gedragingen, is het van belang om te kijken naar mogelijke motieven, doelstellingen en strategieën vanuit verschillende perspectieven.

Een mogelijke interpretatie is dat Wilders zijn gedragingen aanpast om zijn politieke doelstellingen beter te kunnen bereiken. Als politicus heeft hij wellicht verschillende doelen, waaronder het vergroten van zijn electorale steun, het beïnvloeden van beleidsbeslissingen en het veranderen van het politieke discours. Zijn gedragingen kunnen worden gezien als strategische zetten om deze doelen te bereiken. Wilders zou zijn gedragingen kunnen aanpassen om een breder publiek aan te spreken en zijn electorale steun te vergroten. Dit kan betekenen dat hij zijn retoriek matigt om minder polariserend over te komen, of juist meer provocerende standpunten inneemt om zijn kernachterban te mobiliseren. Door zijn gedragingen te veranderen, kan hij proberen om nieuwe kiezers aan te trekken en/of bestaande kiezers te behouden. Daarnaast zou Wilders zijn gedragingen kunnen gebruiken om zijn invloed binnen het politieke systeem te vergroten. Door samen te werken met andere politieke partijen of door coalities te vormen, kan hij proberen om zijn beleidsagenda vooruit te helpen of zijn politieke positie te versterken. Zijn gedragingen kunnen dienen als onderdeel van een strategie om politieke macht te verwerven of te behouden. Verder kan Wilders zijn gedragingen aanpassen om zijn boodschap effectiever over te brengen en het politieke discours te beïnvloeden. Door zijn stijl te veranderen of nieuwe communicatiestrategieën te gebruiken, kan hij proberen om zijn ideeën en standpunten prominenter op de politieke agenda te krijgen. Zijn gedragingen kunnen een manier zijn om de aandacht te vestigen op bepaalde onderwerpen of om zijn politieke visie te promoten.

Het veranderen van zijn gedragingen kan dus worden gezien als een strategische zet om zijn politieke doelstellingen te bereiken, variërend van het vergroten van zijn electorale steun tot het beïnvloeden van het politieke discours. Wanneer over de mogelijke doelstellingen van Wilders wordt gespeculeerd, biedt dit inzicht in de complexiteit van politieke dynamiek en strategieën.

Prevalering van belangen

Wilders heeft te kennen gegeven dat het belang van Nederland prevaleert boven zijn eigen positie om minister-president te worden.[16] Dit zou vanuit verschillende hoeken kunnen komen. Zo kan het zijn dat Wilders de overtuiging geniet dat Nederland belangrijker is dan hijzelf, omdat het zijn plicht is als politicus om de belangen van Nederland te dienen, zelfs als dit ten koste gaat van zijn eigenbelang, oftewel het minister-presidentschap. In dit geval zou hij zichzelf kunnen beschouwen als een deugdzaam persoon die zichzelf opoffert voor het grotere goed van het land. Een logisch gevolg hiervan zou zijn dat Wilders ‘persoonlijke offers’ brengt, dus het schrappen van bepaalde plannen, het sluiten van compromissen en het weigeren van een positie.

Het is echter ook mogelijk dat Wilders’ opvattingen over de verhouding tussen Nederland en zijn eigen positie niet zuiver ethisch zijn, maar eerder worden beïnvloed door politieke strategieën, pragmatisme of zelfs een gevoel van persoonlijke roeping. In dat geval zou zijn opvatting over de superioriteit van Nederland boven zijn eigen positie complexer kunnen zijn en mogelijk meer afhangen van politieke overwegingen dan van zuiver ethische overwegingen.

Moties van wantrouwen

Voor de meeste lezers zal het niet onbekend zijn dat Wilders de kroon spant wat betreft het indienen van moties van wantrouwen. In 2023 tikte hij de 55 aan.[17] Het is belangrijk om te erkennen dat het indienen van moties van wantrouwen een essentieel onderdeel is van het politieke proces in een parlementaire democratie zoals Nederland. Oppositiepartijen, zoals de PVV onder leiding van Wilders, hebben het recht om de regering ter verantwoording te roepen en hun standpunten kenbaar te maken via dergelijke moties.

Vanuit het perspectief van de Tweede Kamerleden kunnen de moties van wantrouwen van Wilders verschillende reacties oproepen. Sommige Kamerleden kunnen de moties zien als een legitiem middel om kritiek te uiten op het beleid van de zittende regering en om de aandacht te vestigen op belangrijke kwesties. Anderen kunnen de moties echter beschouwen als politieke manoeuvres, bedoeld om de regering te verzwakken of te destabiliseren voor partijpolitiek gewin. Het vertrouwen in Wilders vanuit de Tweede Kamer kan daarom variëren afhankelijk van hoe zijn moties van wantrouwen worden gepercipieerd. Als Kamerleden geloven dat Wilders oprecht handelt vanuit zijn overtuigingen en dit in het belang van het land doet, kunnen ze zijn acties respecteren, zelfs als ze het niet eens zijn met zijn standpunten. Aan de andere kant, als ze geloven dat zijn moties voornamelijk politiek gemotiveerd zijn zonder echte intentie om beleidsverandering te bewerkstelligen, kan dit het vertrouwen in hem ondermijnen. Bovendien kunnen de effecten van Wilders’ moties van wantrouwen op het vertrouwen in hem worden beïnvloed door bredere politieke contexten en gebeurtenissen. Als de moties aandacht vestigen op belangrijke kwesties die resoneren bij het publiek, kan dit zijn imago versterken als een effectieve oppositieleider die zich inzet voor de belangen van de burgers. Daartegenover, als de moties worden gezien als opportunistisch of polariserend, kan dit zijn geloofwaardigheid schaden.

Conclusie

Het zal mij benieuwen wanneer nieuwe verkiezingen worden uitgeroepen. Gaat er een coalitie komen? Zo ja, houdt deze vier jaar stand? Het zal mij en alle andere Nederlanders benieuwen of Wilders’ oog is gericht op het trekken van nieuwe kiezers en het behoudt van zijn bestaande kiezers. Mogelijk is hij bij de eerstvolgende verkiezingen zodanig groot dat hij wel minister-president ‘moet’ worden. Op het moment van schrijven staat de PVV volgens de Politieke Barometer op 49 zetels.[18] Dat is ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen van november een stijging van 12 zetels.

Er is geen juist, eenduidig antwoord op de vraag bovenaan dit artikel: ‘Had Geert Wilders écht een minister-president voor iedereen kunnen zijn?’ Het is een filosofisch stuk gebaseerd op verscheidene opvattingen, waaronder het onafhankelijke nieuws. Het kan nooit goed worden gedaan voor iedereen. Iedereen heeft een eigen mening. Als politicus is het erg gecompliceerd om het voor eenieder goed te doen. Al helemaal als het om miljoenen meningen gaat.

[1] ‘Partij voor de Vrijheid’, parlement.com.

[2] ‘Grootste winnaar/verliezer bij TK-verkiezingen’, parlement.com.

[3] ‘Geert Wilders trekt drie omstreden wetsvoorstellen voorlopig in’, rtlnieuws.nl.

[4] ‘Wilders wil premier van alle Nederlanders zijn: ‘Ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is’, volkskrant.nl.

[5] ‘Wilders ziet af van premierschap: ‘Geen steun van alle partijen’’, rtlnieuws.nl.

[6] ‘PVV in nieuw verkiezingsprogramma iets minder streng op asielbeleid’, rtlnieuws.nl.

[7] ‘VVD en NSC samen aan kop in Peilingwijzer, GroenLinks-PvdA blijft achter’, nos.nl.

[8] ‘Peilingwijzer: geen echte grote partijen, wie heeft beste eindsprint?’, nos.nl.

[9] ‘Waaorm zoveel Nederland op de PVV stemmen: ‘Het gaat niet goed met ons landje’’, dit.eo.nl.

[10] ‘Geert Wilders trekt drie omstreden wetsvoorstellen voorlopig in’, rtlnieuws.nl.

[11] ‘Wilders ziet af van premierschap: ‘Geen steun van alle partijen’’, rtlnieuws.nl.

[12] ‘Het thema rechtsstaat wordt clash tussen PVV en NSC: Omtzigt is tegen alle voorstellen van Wilders’, gelderlander.nl.

[13] ‘Felle discussie tussen links en Wilders premier van alle Nederlanders’, rtlnieuws.nl.

[14] ‘PVV trekt drie anti-islamwetsvoorstellen in’, nos.nl.

[15] ‘Wilders wil premier van alle Nederlanders zijn ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is’ volkskrant.nl.

[16] ‘Geert Wilders geen premier van nieuw kabinet’, rtlnieuws.nl.

[17] ‘Ooit gevreesde motie van wantrouwen wordt routine: ‘Niemand kijkt er meer van op’’, parool.nl.

[18] ‘Politieke Barometer’, ipos.com.

The post Had Geert Wilders écht een minister-president voor iedereen kunnen zijn? appeared first on Bulletineke Justitia.