Oerwoudgeluiden, apengebaren, bananen op het veld, het brengen van de Hitlergroet, het ‘N-woord’ en vele andere racistische uitingen. Wie de krant openslaat, wordt met zijn neus op de feiten gedrukt door de talloze incidenten van racisme die er te lezen zijn. De berichtgeving hierover lijkt in een stroomversnelling te zijn geraakt. Hoewel het goed is dat het steeds duidelijker wordt wat de omvang van het probleem is, werkt het ook confronterend. Want na alle goedbedoelde initiatieven, zoals bijvoorbeeld de OneLove-aanvoerdersband van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (hierna: KNVB), lijkt de (wed)strijd tegen racisme op en naast het voetbalveld nog verreweg van gewonnen. Welke rol speelt het recht hierin? 

Sport neemt een bijzondere positie in binnen het recht. De organisatorische, disciplinaire en speltechnische regels van voetbal worden opgesteld door voetbalbonden.^[1] Daarnaast wordt geprocedeerd op basis van het bestuursrecht, strafrecht en civiel recht. Gezamenlijk resulteert dit in een flinke hoeveelheid regelgeving. Zo is er onder andere: de Wet maatregelen en bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Voetbalwet), de Gemeentewet, het Wetboek van Strafvordering, het Wetboek van Strafrecht, het Handboek Competitiezaken, de Richtlijn termijn stadionverbod, het tuchtrecht van de voetbalfederatie en de gedragscodes van de clubs. En dat zijn alleen nationale regels, ook op Europees niveau zijn er allerlei richtlijnen en besluiten.^[2] Hoe zorgt men met een breiwerk zoals deze voor een effectieve aanpak? 

Wat het probleem ingewikkeld maakt, is waar waarschijnlijk ook de oplossing ligt. Door de vele actoren (Rijksoverheid, KNVB, de verschillende competities, clubs enz.) is het lastig om gezamenlijk het probleem aan te pakken, maar dit is wel de enige manier om een coherente en efficiënte aanpak te creëren zonder dat initiatieven elkaar tegen werken. In een poging om tezamen discriminatie en racisme aan te pakken hebben de Rijksoverheid, de KNVB, de Eredivisie en de Keuken Kampioen Divisie in 2020 de handen ineengeslagen en een aanvalsplan opgesteld: ‘Ons voetbal is van iedereen – Samen zetten we racisme en discriminatie buiten spel’.^[3] Uit dit ambitieuze plan bestaande uit twintig componenten vloeien verschillende strategieën voort, om problemen te voorkomen, signaleren en te sanctioneren. 

De Rijksoverheid speelt een belangrijke rol binnen dit plan. Financieel gezien, maar bijvoorbeeld ook onder de pijler signaleren. Landsadvocaat Pels Rijcken heeft in mei 2021 een onderzoek gepubliceerd naar aanleiding van het aanvalsplan en op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport naar de inzet van slimme technologie in voetbalstadions.^[4]

In dit onderzoek is gekeken naar in welke mate privacyrechten worden geschonden ten opzichte van de effectiviteit van het middel. Vier verschillende opties worden besproken binnen fase 1: signaleren van discriminatie. De opties lopen op van een lage privacyinbreuk tot een hoge privacyinbreuk. Naarmate het middel een grotere inbreuk maakt moeten extra handelingen worden verricht om te zorgen dat het middel in lijn is met de Algemene verordening gegevensbescherming (hierna: AVG). De besproken opties van fase 1 zijn:

Voor optie A zijn geen extra handelingen vereist, vanaf optie B wel. Dit komt door de verschillende rechten die zijn opgenomen in de AVG, waaronder: het recht op informatie (artikelen 13 en 14), het recht op inzage (artikel 15), het recht op gegevenswissing (artikel 17) en het recht op beperking van de verwerking (artikel 18). Hierdoor is bijvoorbeeld optie B alleen toegestaan wanneer de verkregen beelden en persoonsgegevens voor een beperkte, strikt noodzakelijke termijn worden bewaard. Voor optie D is de huidige stand van de techniek nog onvoldoende ontwikkeld om niet in strijd te zijn met de AVG.^[5]    

In juni van dit jaar is de KNVB gestart met verschillende pilots mede op basis van de aanbevelingen van de Landsadvocaat.^[6] Deze pilots bestaan onder andere uit het inzetten van geluidsapperatuur en betere camera’s. Deze technologie kan dan mede gebruikt worden om met behulp van artificial intelligence afwijkende geluiden te signaleren (anomaliedetectie). Live of na de wedstrijd worden deze opnames beluisterd en deze kunnen dan eventueel later als bewijs worden gebruikt. Ook laat de KNVB weten dat het gaat testen met machine learning, om de fanbeleving en de sociale veiligheid in het station te verbeteren. Interessant is om deze ontwikkeling in de gaten te houden, nu privacyschending hier op de loer ligt. 

Het recht heeft in dit kader dus twee functies. Aan de ene kant het bieden van handvatten om preventief of sanctionerend op te kunnen treden, maar aan de andere kant ook het beschermen van fundamentele waarden. 

De strijd tegen racisme, in ieder geval in Nederland, staat gelukkig niet stil. Of deze nieuwe aanpak in de praktijk ook gaat werken en wat de gevolgen zijn voor de rechtspraak zal de komende tijd gaan blijken. Maar het heeft er in ieder geval alle schijn van dat een gezamenlijke aanpak de juiste is. 

^[1] F. de Keyzer, ‘De strijd tegen racisme op en naast het voetbalveld’, Voetbal- & Sportjuridische Zaken 2021-2, p. 57. 

^[2] F. de Keyzer, ‘De strijd tegen racisme op en naast het voetbalveld’, Voetbal- & Sportjuridische Zaken 2021-2, p. 58. 

^[3] www:onsvoetbalisvaniedereen.nl/onze-aanpak.

^[4] S. van Heukelom-Verhage e.a., De inzet van slimme technologie in voetbalstadions voor de aanpak van discriminatie en racisme. Verkenning naar de privacyrechtelijke kaders voor de inzet van slimme technologieën in voetbalstadions, met als doel het signaleren en aanpakken van discriminatie en racisme, www.rijksoverheid.nl.

^[5] S. van Heukelom-Verhage e.a., De inzet van slimme technologie in voetbalstadions voor de aanpak van discriminatie en racisme. Verkenning naar de privacyrechtelijke kaders voor de inzet van slimme technologieën in voetbalstadions, met als doel het signaleren en aanpakken van discriminatie en racisme, www.rijksoverheid.nl. p.16-17. 

^[6] ‘Pilot met slimme technologie tegen discriminerende spreekoren’, KNVB Media 1 juni 2022.

The post Een nieuwe aanpak: hoe het recht bijdraagt aan de strijd tegen racisme binnen de voetballerij appeared first on Bulletineke Justitia.