Voor een Nijmegenaar pur sang is het stiekem geen schande als een tribune vol met fans van de ‘geel zwarte’ gedeeltelijk instort. “Zeer terecht” zou zelfs een groot deel van de NEC-fans denken. Toch is dit voor zowel de gemeente Nijmegen als NEC onvoordelig, hun wacht een periode van onderzoeken, onzekerheid en onduidelijkheid. Zo’n ongeluk in een voetbalstadion gebeurt niet voor het eerst.  Hoe kon dit alsnog gebeuren en wat moet er veranderen om in de toekomst een herhaling te voorkomen?

NIET DE EERSTE KEER 

Tijdens de beladen wedstrijd NEC-Vitesse stortte een deel van de tribune met uitfans in. Er mag van geluk worden gesproken dat hierbij geen gewonden zijn gevallen. Een container ving hoogstwaarschijnlijk de klap op. Het is niet de eerste keer dat een drama zich voordoet in een voetbalstadion. Op 29 mei 1985 werd het Heizeldrama veroorzaakt door een ingestorte muur van het stadion nadat supporters van Liverpool het vak van de Juventussupporters bestormden: 39 doden. Op 12 december 2010 stortte in Minneapolis het dak van The Metrodome in. Op 7 juli 2011 stortte het dak van de Grolsch Veste in Twente in: 2 doden. Op 10 augustus 2019 was het dak van AFAS-stadion in Alkmaar aan de beurt. Dit gebeurde gelukkig op een dag dat niet gespeeld werd; een hele rits aan stadiondrama’s dus. De vraag is hoe deze ongelukken kunnen gebeuren terwijl wel degelijk controles plaatsvinden. 

IN HET LICHT VAN DE WABO

Voor de bouw van een bouwwerk als het Goffert-stadion moet een omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen worden verleend. Het bevoegd gezag dient op grond van artikel 2.10 Wabo na te gaan of de aanvraag en de hierin verstrekte gegevens voldoen aan de voorschriften die zijn gesteld in het Bouwbesluit 2012. De crux zit hem hier in de aannemelijkheidstoets; het bevoegd gezag moet beoordelen of bij de aanvraag om een omgevingsvergunning overgelegde gegevens aannemelijk maken dat de bouwactiviteit voldoet aan de voorschriften van het Bouwbesluit 2012 en de voorschriften van de bouwverordening. Alhoewel dit voor een project met een grote omvang zoals het onderhavige niet heel voor de hand liggend is, zou het kunnen zijn dat de vergunningverlening voor het Goffert-stadion marginaal is getoetst waardoor een te lichte constructie van het uitvak over het hoofd is gezien. 

De gemeente Nijmegen is eigenaar van het Goffert-stadion. Op de eigenaar van een bouwwerk rust een zorgplicht op basis van artikel 1a Woningwet. De eigenaar van het bouwwerk dient ervoor te zorgen dat ten gevolge van de staat van dat bouwwerk, open erf of terrein geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt. Dit artikel biedt tevens een basis voor het bevoegd gezag om te handhaven indien nodig. De reikwijdte van deze zorgplicht zou erg gering genoemd kunnen worden. Zo mag van de eigenaar namelijk niet worden verwacht dat hij inzicht verschaft in de bouwkundige staat van zijn bouwwerk. 

Volgens algemeen directeur van NEC, Wilco van Schaik, wordt het stadion elk jaar geïnspecteerd. Zo zou ook dit jaar het stadion door de keuring zijn gekomen. Je kunt je afvragen hoe betrouwbaar dit soort keuringen zijn. 

HOE ZIT HET MET CONTROLES 

De regel is dat elk voetbalstadion jaarlijks gecontroleerd moet worden. In de praktijk laat de KNVB elke club een veiligheidsverklaring tekenen en mogen clubs zelf regelen hoe ze de veiligheid controleren. De werkelijke controle aan de veiligheidseisen wordt uiteindelijk lokaal geregeld. Dit verschilt per gemeente. Elke gemeente mag een partij benaderen om het betreffende stadion in hun gemeente te laten keuren. Het betreft mensen die één keer per jaar een voetbalstadion keuren, maar de rest van het jaar hele andere werkzaamheden hebben. Volgens Frank Wijnveld (oud-vastgoedmanager van PSV) is dit nadelig omdat zij niet worden getraind om voetbalstadions te keuren en dus niet de benodigde expertise in huis hebben om te weten waar de belangrijkste pijnpunten zitten en wat de belangrijkste toetsen zijn die uitgevoerd dienen te worden. 

In Engeland bijvoorbeeld wordt aan de hand van specifieke regelgeving een stadiontoets uitgevoerd. Dit is in Nederland niet het geval, hier gelden geen specifieke regels voor de constructieveiligheid van voetbalstadions. Nederland kent dus een gebrek aan specialisten met afdoende expertise. Een oplossing zou geboden kunnen worden door het instellen van een centrale onafhankelijke organisatie die regelmatig voetbalstadions onderzoekt op basis van expertise.

Na het drama in Alkmaar is door de minister aangedrongen op een onderzoek naar de veiligheid van de stadionconstructies. Het Adviesbureau Bouw Techniek heeft toen een protocol opgesteld voor betaald voetbalstadions. Dit is naar de Kamer en de KNVB gestuurd met de opmerking van de minister dat het gebruikt kan worden. De richtlijnen in dit protocol zijn niet verplicht en worden dus ook niet door iedereen gebruikt.

IN HET LICHT VAN HET BW

Zou de gemeente Nijmegen aansprakelijk kunnen worden gesteld op grond van art. 6:174 BW? “De bezitter van een opstal die niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert is, wanneer zich dit gevaar verwezenlijkt, aansprakelijk, tenzij […]” De crux zit hem hier in de gebrekkigheid van het stadion. De algemeen directeur van NEC gaf aan dat het stadion door de keuring is gekomen. Je zou dus kunnen stellen dat het stadion voldoet aan de eisen die eraan mogen worden gesteld. In een artikel van de Gelderlander stelden bouwtechnici echter dat het verwijderen van stoeltjes in combinatie met het hossen van de supporters ervoor heeft gezorgd dat het beton is bezweken. Normaalgesproken zouden de betonplaten, waar het stadion van gemaakt is, stevig genoeg moeten zijn indien iedere supporter een vaste zitplaats heeft. Dit zorgt ervoor dat niet te veel mensen tegelijk op dezelfde plek kunnen staan. 

Op het moment dat veel supporters tegelijk op dezelfde plek gaan bewegen gaat zich een probleem voordoen. Op het moment dat de tribune in ‘zijn eigen frequentie komt’, gaat het mis. Krachten kunnen dan oneindig groot worden waardoor de tribune het begeeft. Dit was het geval tijdens de beladen wedstrijd van een week geleden. Door staanplaatsen weer te vervangen door zitplaatsen, zullen niet te veel mensen op dezelfde plek kunnen bewegen en komt een tribune niet in zijn eigen frequentie. Op die manier zullen ongevallen zoals deze in de toekomst voorkomen kunnen worden. 

Het ligt echter niet in de lijn der verwachting dat tijdens een voetbalwedstrijd iedereen netjes op zijn stoel blijft zitten. Helemaal niet in wedstrijden als deze, waar de emoties hoog op kunnen lopen. Blijkbaar was het verwijderen van zitplaatsen geen verantwoorde keuze van de gemeente. Daarentegen valt er wat voor te zeggen dat indien de gemeente dan toch de keuze maakt zitplaatsen te verwijderen, het op zijn plaats zou zijn dat tijdens de controles extra streng wordt gekeken naar de constructie van het stadion; deze moet nu tenslotte bestemd zijn voor staanplaatsen. De bestemming van het bouwwerk is dat gehost kan worden, aan deze bestemming moet het stadion voldoen. 

Bovendien is het naïef om te denken dat wanneer wel vaste zitplaatsen worden gebruikt, iedereen netjes blijft zitten. We hebben in de ‘coronawedstrijden’ gezien dat dat gewoon niet werkt. Voor zover het niet de bedoeling is dat gehost wordt en dit toch gebeurt zal de gemeente daar effectief tegen op moeten treden. In dit kader kan gekeken worden naar het Jetblast-arrest waaruit blijkt dat, indien slechts gewaarschuwd wordt, de waarschuwing onvoldoende kan zijn om aansprakelijkheid uit te sluiten. 

WAT NU?

Concluderend kan gezegd worden dat het een keer klaar moet zijn met ja-knikken en vervolgens niks doen. Al jaren klinkt uit verschillende hoeken dat iets veranderd moet worden aan de manier waarop voetbalstadions worden geïnspecteerd. De veiligheid van supporters komt in het geding doordat ten eerste betonplaten niet gemaakt zijn voor vele hossende supporters op dezelfde plek, en ten tweede doordat slechts jaarlijkse controles plaatsvinden door mensen zonder expertise. 

Om soortgelijke ongevallen in de toekomst te voorkomen zullen een aantal zaken moeten veranderen. Allereerst zouden de staanplaatsen weer vervangen moeten worden door zitplaatsen waarbij effectief toezicht gehouden moet worden op de naleving hiervan. Mocht niet gekozen worden voor deze eerste optie zal tijdens de inspectie van het stadion extra aandacht moeten worden besteed aan de bestemming van het hossen. Bovendien zou specifiekere regelgeving voor de inspectie van voetbalstadions moeten komen zodat voortaan inspecties kunnen plaatsvinden door de juiste mensen met de benodigde expertise.

“En wie niet springt, en wie niet springt die is voor NEC”, daar denkt een Vitessesupporter de volgende keer vast nog één keer over na… 

¹ Nijmeijer in T&C Wabo, art. 2.10 Wabo, aant. 2. 

² Raad van State 11 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1089, r.o. 1.2. 

³ 18 oktober 2021, ‘Nieuws en Co’ nporadio1.nl.

⁴ Beoordeling constructieve veiligheid Stadions Betaald Voetbal 2020.

⁵ 23 oktober 2021, ‘Verwijderen stoelen leidde tot instorting uitvak NEC, zegt constructeur. ‘Je moet gewoon op je krent zitten’’, gelderlander.nl.

⁶ HR 28 mei 2004, ECLI:NL:PHR:2004:AO4224, NJ 2005/105, m.nt. C.J.H. Brunner (Jetblast). 

The post Drama in voetbalstadions: wat moet er veranderen? appeared first on Bulletineke Justitia.