Diversiteit komt binnen de rechterlijke macht een bijzonderdere positie toe dan in private ondernemingen. Dit komt onder meer doordat er binnen veel private ondernemingen wordt gesproken over het invoeren van een vrouwenquotum, terwijl men zich, waar het gaat om de rechtspraak, eerder bezighoudt met de vraag of er niet te veel vrouwen werkzaam zijn binnen de rechtspraak.[1] Dit artikel zal gericht zijn op een ander aspect dat de positie van diversiteit binnen de rechterlijke macht bijzonder maakt. Hierbij gaat het met name over het belang van diversiteit dat zich verder strekt dan de reguliere ideologische en maatschappelijke belangen.

Zoals verankerd in de Nederlandse Grondwet is iedere rechter in beginsel onafhankelijk en onpartijdig. Daaruit kan worden gesteld dat een uitspraak van een rechter niet gebaseerd zou kunnen zijn op enige vooroordelen, vooringenomenheid of enige andere vorm van beïnvloeding. Omdat voornoemde beginselen waarborgen dat het voor een uitspraak niet uitmaakt welke rechter een zaak behandelt, zou je je kunnen afvragen waarom diversiteit binnen de rechtspraak van belang is. Dit artikel beoogt een antwoord te geven op deze vraag.

Ten eerste speelt diversiteit binnen de rechtspraak een grote rol als het gaat om het vertrouwen dat zij schept bij de bevolking. Zo kan namelijk worden gesteld dat een kleine bevolkingsgroep, die ondervertegenwoordigd is binnen de rechterlijke macht, eerder geneigd is minder vertrouwen te hebben in de rechterlijke macht dan een ruimschoots vertegenwoordigde bevolkingsgroep. Dat dit vertrouwen van belang is, is evident. Ter illustratie de volgende spreuk: “waar het vertrouwen rafelt, rafelt ook de rechtsstaat.”^[2] Ook acceptatie van de uitspraak speelt hierbij een rol. Als mensen vertrouwen hebben in de rechtspraak, leggen zij zich eerder neer bij een uitspraak en de gevolgen ervan.

De tweede reden waarom diversiteit binnen de rechtspraak een belangrijk onderwerp is, is van abstractere en zakelijkere aard. Eerder werd de onpartijdigheid van de rechter aan de orde gesteld. Deze onpartijdigheid staat in principe vast, maar er is een mogelijkheid voor de burger om deze in twijfel te trekken. Dit kan door een wrakingsverzoek. Als er redenen zijn om aan te nemen dat een rechter vooringenomen is, kan degene die daar nadeel van denkt te kunnen ondervinden die rechter wraken.

Zoals eerder genoemd maakt een gebrek aan diversiteit in principe niet uit voor de mate waarin een rechtscollege als partijdig wordt aangemerkt. Wel zou je eventueel kunnen zeggen dat een gebrek aan diversiteit invloed heeft op de mate waarin een rechtscollege een schijn van partijdigheid over zich heeft. In een publicatie in het Nederlands Juristenblad is ingegaan op de vraag in hoeverre de schijn van partijdigheid van een rechtscollege zou kunnen worden bewezen, puur door het gebrek aan diversiteit binnen het rechtscollege. Hier werd de conclusie getrokken dat het theoretisch gezien mogelijk is om een geslaagd beroep op wraking te voeren als het gaat om een rechtscollege dat uitsluitend bestaat uit vrouwen of uit mannen. Wel zal degene die zich beroept op wraking dan moeten kunnen bewijzen dat de schijn van partijdigheid puur voortvloeit uit de eenzijdige samenstelling van het rechtscollege, hetgeen erg moeilijk zal zijn.^[3]

Zoals beschreven heeft diversiteit een bijzondere rol binnen ons rechtssysteem. Naast de ideologische en maatschappelijke argumenten voor diversiteit spelen ook het vertrouwen in de rechterlijke macht en het eventuele in twijfel trekken van de onpartijdigheid van de rechter een rol. 

^[1] ‘Radboud Reflectslezing over vrouwen in de rechtspraak’, Voxweb.nl, 30 november 2021.

^[2] Jaarverslag Raad van State 2020.

^[3] De Werd, NJB 2021/2064.

The post Diversiteit binnen de rechtspraak appeared first on Bulletineke Justitia.