Hoewel de vrijheid van meningsuiting (artikel 7 Grondwet) een van de belangrijkste onderderdelen is van de democratische rechtstaat, zijn de grenzen van het politiek debat de laatste maanden wederom in opspraak gekomen. ‘Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen’, zei Tweede Kamerlid Pepijn van Houwelen van de FvD een aantal weken geleden dreigend tegen collega-kamerlid Sjoerd Sjoerdsma van D66. Een golf van verschrikking spoelde door de Tweede Kamer en er was nauwelijks een Kamerlid te vinden (buiten de FvD) die niet vond dat er een grens was overschreden. 

Uit deze discussie rijst de vraag of er een grens zit aan wat een Tweede Kamerlid mag zeggen in de uitvoering van zijn/haar functie? Leidt het ontbreken/tekortkomen van adequate regels tot polarisatie in de politiek? In beginsel bepaalt de Parlementaire onschendbaarheid, artikel 71 GW dat een vrije politieke discussie binnen bepaalde grenzen mogelijk moet zijn.^[1]  Dit artikel brengt inherent een spanningsveld tussen waardigheid en censuur met zich mee. De ‘minder, minder, minder’- zaak tegen Wilders impliceert een grens in wat geoorloofd is in het politiek debat.^[2]  Maar is dit wel zo wenselijk? In dit artikel zal de situatie rondom gedragsregels voor Tweede Kamerleden worden onderzocht. 

De regels omtrent de gang van zaken in de Eerste en Tweede Kamer staan opgenomen in het Reglement van Orde van de Tweede kamer. Hier staat van alles in, van de manier waarop besluiten tot stand dienen te komen tot wie wanneer mag spreken. Ook opgenomen is de regel dat het verboden is om anderen te beledigen. Mocht de voorzitter een overtreding constateren, dan kan hij/zij tuchtmaatregelen nemen en het woord ontnemen of het desbetreffende kamerlid wegsturen.^[3] De brede formulering van deze gedragsregels laat veel ruimte over voor de eigen invulling van de voorzitter. Want valt precies onder het woord ‘belediging’? Wat moet worden getolereerd in het kader van de vrijheid van meningsuiting? Dit zijn vraagstukken die wat mijns inziens juist van belang zijn voor politici.

In 2014 deed Tweede Kamerlid Geert Wilders een omstreden uitspraak op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen. De welbekende ‘minder, minder, minder’ – uitspraak hoef ik ongetwijfeld niet meer toe te lichten. Het feit dat deze uitspraak grote consequenties heeft gehad voor meneer Wilders ook niet. Naar aanleiding van deze uitspraak besloot het OM Wilders namelijk te vervolgen wegens haatzaaien (artikel 137d Wetboek van Strafrecht), iets waar hij uiteindelijk zelfs voor is veroordeeld. ^[4] Ook in hoger beroep en in cassatie hield deze uitspraak stand. Hoewel de uitspraak van Wilders niet in een parlementair debat plaatsvond, is het wat mij betreft wel een goede indicatie voor gedragsregels voor politici.

Door de recente uitspraak van FvD-Kamerlid van Houwelingen is de discussie over strengere omgangsregels in de Tweede kamer opnieuw opgelaaid. Aan de ene kant wordt gezegd dat het belangrijk is voor inclusie en een veilige omgeving in het parlement.^[5]  Anderzijds wordt er ook vaak terecht opgemerkt dat er een spanningsveld is met de vrijheid van meningsuiting (artikel 7 Grondwet).^[6]  

Dus hoe nu verder? Moeten we strengere omgangsnormen vaststellen in de Tweede Kamer om polarisatie tegen te gaan en leden te beschermen? Óf, levert dit een ontoelaatbare schending van de vrijheid van meningsuiting en parlementaire onschendbaarheid op? Waarschijnlijk zal dit vraagstuk een agendapunt vormen voor het nieuwe kabinet. 

^[1]  https://www.parlement.com/id/vj1ucdr072ee/parlementaire_immuniteit.

^[2] Hof Den Haag 18-05-2018, ECLI:NL:GHDHA:2018:1211, m.nt. Redactie Vakstudie Nieuws.

^[3] https://www.parlement.com/id/vj1ucdr072ee/parlementaire_immuniteit.

^[4] E. Janssen, ‘Wilders, waardigheid en de grenzen van het politiek debat’, NJB 2014/1336.

^[5] https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/09/ik-probeer-alleen-maar-kalm-te-blijven-a4068503.

^[6] https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/5268114/fvd-wil-wel-spreken-met-kamervoorzitter-bergkamp-maar-vooral-over.

The post De grenzen van het politiek debat; waardigheid of censuur? appeared first on Bulletineke Justitia.