Toen in 2020 het coronavirus uitbrak, veranderde het dagelijks leven abrupt. Als middelbare scholier zat ik plots thuis, met mijn laptop op schoot, lessen te volgen vanaf de bank. Scholen gingen dicht, van andere mensen moest ik anderhalve meter afstand houden en mijn bijbaantje kwam stil te liggen. Inmiddels zijn we een paar jaar verder en studeer ik Rechtsgeleerdheid. Vanuit dat nieuwe perspectief vraag ik me af: wat heeft deze ingrijpende periode betekend voor de juridische wereld? Een sector die sterk leunde op fysieke aanwezigheid, die zich moest aanpassen aan thuiswerken.

Ook daar dwong de pandemie tot razendsnelle omschakeling. Waar voorheen fysieke aanwezigheid de norm was, moest er ineens vanuit huis worden gewerkt. Digitaal vergaderen, online zittingen en thuiswerkplekken werden de nieuwe standaard. Hoewel het in eerste instantie een noodoplossing was, heeft deze verandering inmiddels blijvende sporen achtergelaten op de werkwijze binnen de juridische sector.

De nieuwe standaard?

Tijdens de pandemie werden advocaten, juristen en notarissen gedwongen hun werk vanuit huis voort te zetten. Het gedwongen thuiswerken beviel velen, uit een peiling van de DRB blijkt dat flexibiliteit tot thuiswerken (ook na corona) sterk gewaardeerd wordt en de voorkeur heeft. Werknemers die meer vrijheid krijgen om hu werktijden zelf te kunnen beheren blijken productiever en gelukkiger te zijn.[1] De noodmaatregel heeft geleid tot een blijvende verschuiving in de werkcultuur.

Voordelen en uitdagingen thuiswerken

Hybride werken, het wisselen van plaats- en tijdsonafhankelijk werk. Het biedt verschillende voordelen: werknemers ervaren meer autonomie, een betere werk-privé balans en meer concentratie bij taken die diepe focus vereisen.[2]Ondanks deze voordelen zijn er ook uitdagingen die het hybride werken met zich meebrengt. Op het gebied van jonge medewerkers is begeleiding wenselijk, ook kan samenwerken op afstand moeilijker gaan en tot slot wordt het behoud van kantoorcultuur bemoeilijkt.[3] Het sociale aspect van werk is erg belangrijk, zeker voor behoud van een goede en veilige werkplek. Advocatenkantoren moeten hierin opzoek naar een nieuw evenwicht.

Juridisch kader omtrent thuiswerken

Er is geen recht om thuis te werken in Nederland, ondanks dat dit nu breder geaccepteerd is. Werknemers hebben geen afdwingbaar recht om thuis te werken. In de uitspraak van rechtbank Gelderland van 16 juni 2020 probeerde een werknemer het recht tot thuis werken te verkrijgen. Dit deed de werknemer door te verwijzen naar eerdere schriftelijke toestemming van de werkgever en het overheidsadvies om tijdens de coronacrisis zoveel mogelijk thuis te werken. [4] De uitspraak benadrukt dat zelfs tijdens uitzonderlijke omstandigheden zoals een pandemie, werkgevers onder bepaalde voorwaarden kunnen verlangen dat werknemers op locatie werken.

Op grond van de Wet flexibel werken (Wfw) kan een werknemer wel een verzoek indienen tot wijziging van de arbeidsplaats, maar de werkgever hoeft hier niet in mee te gaan.[5] De Eerste Kamer heeft een initiatiefwetsvoorstel van de Tweede Kamer verworpen waarin een regeling was opgenomen dat een thuiswerk- of werkplekverzoek van een werknemer hetzelfde wordt als bijvoorbeeld verzoeken over arbeidsduur en werktijdens. Veel fracties vonden het wetsvoorstel sympathiek maar zagen het nut en de noodzaak er niet van in.[6][7]

De toekomstvisie van hybride werken op de juridische sector

Het is belangrijk om de algemene trend en de maatschappelijke ontwikkeling te volgen als werkgever, hybride werken is namelijk niet meer weg te denken in de huidige sector. Het is belangrijk dat kantoren investeren in betere digitale infrastructuur, cybersecurity en flexibele kantoorinrichting.[8][9]

Er zullen nieuwe digitale vormen van rechtsbijstand ontstaan, denk bijvoorbeeld aan virtuele clientgesprekken en digitale zittingen. Rechtsvragen zullen waarschijnlijk moeilijker worden naarmate kunstmatige intelligentie meer wordt geïntegreerd in de juridische sector. De juridische sector is veranderd en blijft veranderen en innoveren. Het is belangrijk om in het kader van thuiswerken aandacht te houden voor de persoonlijke ontwikkeling van werknemers, integratie van starters, de ethiek rond digitale vertrouwelijkheid maar ook de bedrijfscultuur en de relatie van werknemers met elkaar en het kantoor. De verwachting is namelijk dat flexibele werkmodellen blijvend zullen zijn.

[1] ‘De juridische sector lijkt hybride werken te omarmen: flexibiliteit als norm’, drb, www.drbgroep.nl, 9 oktober 2024.

[2] ‘Deels thuiswerken maakt Nederland niet armer, wel gelukkiger’, PwC NL, www.pwc.nl, 4 september 2023.

[3] ‘Hybride werken krijgt vaste vorm’, AB, www.advocatenblad.nl, 22 mei 2022.

[4] Rb. Gelderland 16 juni 2020, ECLI:NL:RBGEL:2020:2954.

[5] ‘Thuiswerken; de juridische aspecten uitgelicht!’, Hooglander, www.hooglander-advocaten.nl, 2024.

[6]‘Eerste kamer verwerpt Wet werken waar je wilt’, www.eerstekamer.nl, 26 september 2023.

[7] De behandeling van het Initiatiefvoorstel–Van Weyenburg en Maatoug Wet werken waar je wilt.

[8] ‘Hybride werken krijgt vaste vorm’, AB, www.advocatenblad.nl, 22 mei 2022.

[9] ‘Arbeidsrechtelijke gevolgen van hybride werken’ TRED’ www.vakbladtred.nl, 30 januari 2023.