De commissie ‘Stiekem’

De commissie ‘Stiekem’, de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) is de laatste tijd veel in opspraak, omdat er door één van de commissieleden gelekt zou zijn naar de pers. De commissie bestaat uit tien fractievoorzitters in de Tweede Kamer. Lekken van vertrouwelijke informatie uit deze commissie is een ambtsmisdrijf. Wat is er precies aan de hand met de commissie en hoe zou dit kunnen aflopen? Wij spraken prof. mr. Paul Bovend’Eert, hoogleraar staatsrecht, over deze kwestie.

Wat voor informatie is precies gelekt uit de commissie?

Dat is eigenlijk nog niet duidelijk. Duidelijk is alleen dat een journalist van NRC Handelsblad in een artikel feiten heeft vermeld over een vergadering van de CIVD. Dat had te maken met 1,8 miljoen telefoongesprekken die zijn afgeluisterd door de veiligheidsdiensten. Wat precies gelekt is, is niet bekend. We weten alleen dat fractievoorzitter Halbe Zijlstra een vermoeden had dat er uit een vertrouwelijke vergadering mededelingen zijn gedaan. Hierom heeft hij aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie. Het gaat niet om verdenking van een bepaald Kamerlid. Het is alleen bekend dat er aanwijzingen zijn dat één of meerdere Kamerleden in beeld zijn als het gaat om lekken van informatie. Om welke Kamerleden of wat voor informatie het gaat, weten we niet.

Pieter Cobelens, oud-directeur van de MIVD, noemt het keuren van eigen vlees als een commissie in de Tweede Kamer de kwestie gaat onderzoeken. Hij wil een gespecialiseerde rechtbank in het leven roepen die dit soort zaken behandelt. Hoe ziet u dit?

De procedure die nu gevolgd wordt vloeit voort uit de Grondwet, dus we kunnen niet anders. Als men een onafhankelijke instantie over deze kwestie wil laten oordelen, moet men de Grondwet wijzigen. Deze procedure is nooit eerder toegepast. Het is de vraag of men nu zo veel moeite moet doen om de Grondwet te wijzigen voor een procedure die in wezen weinig praktische betekenis heeft. Maar Cobelens heeft natuurlijk wel een punt: De Tweede Kamer besluit hier over vervolging van eigen leden. In die zin zou het beter zijn als een onafhankelijke instantie onderzoek zou doen. Voor het behandelen van deze zaken hoeft geen gespecialiseerde rechtbank in het leven te worden geroepen, want uiteindelijk kan de zaak bij de Hoge Raad belanden. Dit is al een onafhankelijke en onpartijdige instantie. Het probleem zit niet bij het behandelen van de zaak, maar in de vervolgingsbeslissing. Dat zou inderdaad beter een andere instantie kunnen zijn dan de Kamer zelf; een instantie die verder afstaat van de Kamerleden, bijvoorbeeld de procureur-generaal bij de Hoge Raad.

Staan er hoge straffen op schending van het ambtsgeheim?

Maximaal één jaar gevangenisstraf, met eventueel een kleine strafverzwarende omstandigheid. Het is geen heel zwaar delict, maar natuurlijk weegt een veroordeling politiek zwaar. Om te zeggen dat dit het schandaal van de eeuw is, lijkt me werkelijk voorbarig. Eerst zal nog moeten blijken wat er precies aan de hand is. De Rijksrecherche heeft een onderzoek gedaan, maar de uitkomst van dit onderzoek is niet zodanig dat vaststaat dat een Kamerlid zijn geheimhoudingsplicht heeft geschonden. Momenteel is nog niets bekendgemaakt over één of meer verdachten; het zijn slechts vage aanwijzingen.

De tijd zal het leren…

Inderdaad, we zullen binnen drie maanden weten hoe dit gaat aflopen. Binnen drie maanden moet er een beslissing zijn, anders houdt het op. Het prettige aan deze procedure is dat er een fatale termijn geldt. De onderzoekscommissie zal in februari een verslag van hun onderzoek uitbrengen. Als uit dit onderzoek blijkt dat een Kamerlid gelekt heeft, kan de Tweede Kamer een last tot vervolging geven. Dit hoeft niet. De Tweede Kamer beoordeelt op redelijkheid en billijkheid en het staatsbelang of een last tot vervolging wordt gegeven. De Tweede Kamer zal moeten afwegen of ze het wel kunnen maken om af te zien van vervolging. Dit zou natuurlijk het idee van eigen vlees keuring sterk naar voren brengen. Maar als echt blijkt dat er door een fractievoorzitter is gelekt, zal een last tot vervolging wel worden geven. De wet verplicht de procureur-generaal om de zaak vervolgens voor te brengen bij de Hoge Raad. Dan volgt een behandeling van de zaak in een kamer met tien raadsheren. Dat zou een twijfelachtige eer zijn voor het betreffende Kamerlid, om als eerste in de geschiedenis voor tien raadsheren terecht te staan.

Het kabinet blijft informatie delen met de Tweede Kamer via de commissie ‘Stiekem’. Denkt u dat het werk van de commissie beter kan worden stilgelegd tot duidelijk is wie heeft gelekt?

Men is bezig om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten te herzien. Ik denk dat we eens goed moeten nadenken over de toekomst van de commissie, los van deze affaire. Nu vergadert die commissie per definitie vertrouwelijk. Wel brengt men een jaarverslag uit, maar zelfs de meest basale dingen over de commissie staan daar niet in. We weten eigenlijk nauwelijks wat de commissieleden doen; de controle is zeer beperkt. In een democratie is dit natuurlijk een hele slechte zaak. De diensten verrichten allerlei activiteiten die ingrijpen in de grondrechten van burgers, zoals privacy of telefoon- en briefgeheim. Het functioneren van de commissie in het algemeen vertoont gebreken, omdat het volledig vertrouwelijk is.

In sommige gevallen zal dit wel nodig zijn, toch?

Dat klopt, maar het is nu wel makkelijk om helemaal geen informatie openbaar te maken. Je zou kunnen onderscheiden welke dingen vertrouwelijk zouden moeten zijn en welke niet. Gegevens over hoeveel telefoontaps elk jaar plaatsvinden kunnen wel openbaar worden gemaakt. Je moet natuurlijk wel vertrouwelijk houden wie je afluistert. Ik denk dat het voor burgers belangrijk is om te weten hoeveel er wordt afgeluisterd. In andere landen zijn dit soort gegevens overigens gewoon openbaar, dus waarom moet in Nederland alles achter worden gehouden?

Reageer op dit bericht

Uw browser is niet meer van deze tijd!

Update uw browser om optimaal van deze website (en vele anderen) te genieten Nu updaten!

×