Vrouwen verplicht het leger in?

Ruim honderd jaar geleden vochten vrouwen nog voor kiesrecht. Tegenwoordig viert het recht van gelijkwaardigheid van man en vrouw hoogtij. Maar waar rechten zijn, zijn plichten. Op 28 augustus 2017 is een wetsvoorstel ingediend tot wijziging van de dienstplicht, zodat deze ook van toepassing wordt op vrouwen. Het doel is dat dit voorstel in de eerste helft van 2018 van kracht wordt.[1]

Achtergrond van de dienstplicht

 Nederland kent een dienstplicht voor mannen van Nederlandse nationaliteit op grond van artikel 98 van de Grondwet en de Kaderwet dienstplicht. Rond hun zeventiende verjaardag worden ze hiervoor ingeschreven. In de praktijk merkt mannelijk Nederland hier echter weinig van. Sinds de wijziging van de Grondwet in 1995 en invoering van de Kaderwet in 1997 is de opkomst van dienstplichtigen opgeschort. De krijgsmacht zou alleen nog uit vrijwillig personeel bestaan.[2] Pas als ‘de brief’ op de deurmat ligt, komt bij velen het besef dat we in Nederland nog een dienstplicht kennen.

 Toch is er destijds met de Grondwetswijziging en de daaropvolgende nieuwe Kaderwet Dienstplicht bewust voor gekozen om de militaire dienstplicht enkel voor mannen te laten gelden. Hiermee is afgeweken van het gelijkheidsbeginsel van artikel 1 van de Grondwet. De regering achtte destijds de dienstplicht nog niet rijp voor vrouwen. De maatschappelijke positie van mannen en vrouwen wat betreft inkomen, status en macht moest eerst gelijkwaardig worden.[3]

Waarom nu dan wel?

 In de huidige samenleving lijken twee factoren veranderd. Allereerst wordt nu de gelijke behandeling van mannen en vrouwen belangrijker gevonden dan het eerst inhalen van de eventuele achterstand van vrouwen op de arbeidsmarkt. Daarnaast is in de afgelopen jaren de arbeidsdeelname en het gemiddelde opleidingsniveau van vrouwen sterk gestegen, een trend waarvan verwacht wordt dat deze voorlopig niet eindigt. De regering ziet door deze ontwikkelingen het risico toenemen dat de rechtvaardiging voor dienstplicht gericht op mannen niet langer geaccepteerd zal worden.[4] Hennis, toenmalig Minister van Defensie, benadrukte in 2016 hiernaast ook dat Defensie vanwege de moderne oorlogsvoering meer behoefte zou hebben aan hoogopgeleiden, waardoor dienstplicht voor vrouwen bij de reactivering ook voor de krijgsmacht voordeel oplevert.[5]

 Interessant om op te merken, is dat een beperkt aantal Europese landen op dit moment nog de dienstplicht kent. Daarvan is Noorwegen het enige land binnen Europa en de NAVO waar de dienstplicht ook voor vrouwen geldt.[6]

Gevolgen van het voorstel

Sekseneutraal maken van de terminologie van de Kaderwet dienstplicht en de Wet gewetensbezwaren militaire dienst: zo beoogt het wetsvoorstel dienstplicht voor vrouwen te bewerkstelligen. Denk aan vervanging van woorden zoals ‘mannelijk’, ‘hij’ en ‘broederdienst’. Artikel 98 van de Grondwet maakt al geen onderscheid op geslacht, waardoor het geen wijziging behoeft. Wel leidt het voorstel tot een herinterpretatie van de bepaling: tot nu toe werd alleen de verplichting voor mannen gelezen.

Totdat de opschorting van de opkomstplicht beëindigd wordt zal het voorstel weinig impact hebben: vrouwen zien op 17-jarige leeftijd ook ‘de brief’ verschijnen en eventuele tegenwerpingen moeten in behandeling genomen worden. Daarnaast is het bij reactivering van de dienstplicht nog maar de vraag wie opgeroepen zal worden. Tegen die tijd zal een systeem worden samengesteld op grond van welke individuele omstandigheden iemand niet in dienst hoeft. Bovendien is het maar de vraag wanneer Defensie behoefte zal hebben aan dienstplichtigen. De moderne oorlogsvoering, met geavanceerde wapensystemen, maakt het tijdrovend en duur om onervaren dienstplichtigen te trainen. Dit zal dan ook alleen gebeuren wanneer zij niet meer uit de voeten kunnen met alleen beroepsmilitairen. Bovendien zal in dit uitzonderlijke geval de voorkeur uitgaan naar hoogopgeleiden uit specifieke beroepsgroepen, zoals mensen met een technische of medische achtergrond.[7]

Het voorstel is dus vooral symbolisch van aard.

Wat voor vragen roept dit op?

Welke afweging moet gemaakt worden als beide ouders van een kind opgeroepen worden? Wat betekent deze hernieuwde terminologie voor transgenders? Aan welke criteria moet getoetst worden wanneer door de verdubbeling van dienstplichtigen een overschot ontstaat? Hoe zal de regering omgaan met het onvermijdelijke maatschappelijke debat dat dit teweeg brengt?[8] Het zijn vragen waar geen klaarblijkelijk antwoord op is. Vragen waar rekening mee gehouden moet worden. Het wetsvoorstel is pas kort geleden ingediend bij de Staten-Generaal, dus de antwoorden op deze vragen laten nog op zich wachten.

Één vraag is al wel te beantwoorden: wat betekent dit voor de vrouwelijke studentes anno 2017? Een kleine geruststelling: vrouwen die vóór de inwerkingtreding 17 jaar of ouder zijn, worden niet ingeschreven voor de dienstplicht.[9]

 Slotsom

 Al met al was een dergelijk voorstel te verwachten: waar rechten zijn, zijn plichten. Bij gelijkwaardigheid van man en vrouw kunnen dit soort wijzigingen niet achterwege blijven. Natuurlijk zitten veel vrouwen (en mannen) er helemaal niet op te wachten om opgeroepen te worden. Gelukkig is dat op dit moment nog een zorg voor later.

[1] www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/defensiepersoneel/dienstplicht

[2] Art. 71 lid 3 Kaderwet dienstplicht; J.W.A. Fleuren, commentaar op art. 98 Gw, in: P.P.T. Bovend’Eert, H. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, Grondwet: de tekst van de Grondwet en het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden voorzien van commentaar, Deventer: Wolters Kluwer 2015 (online, laatst bijgewerkt op 1 oktober 2015).

[3] Kamerstukken II 1994/95, 24245, nr. 3, p. 5-6.

[4] Kamerstukken II 2016/17, 34764, nr. 3, p. 2.

[5] https://www.volkskrant.nl/binnenland/militaire-dienstplicht-geldt-nu-ook-voor-vrouwen~a4467086/

[6] Kamerstukken II 2016/17, 34764, nr. 3, p. 4.

[7] Kamerstukken II 2016/17, 34764, nr. 3, p. 2-6.

[8] Kamerstukken II 2016/17, 34764, nr. 5, p. 2-4.

[9] Kamerstukken II 2016/17, 34764, nr. 2, p. 6.

3 reacties op “Vrouwen verplicht het leger in?”

  1. Erna Smuttenberg

    Mooi artikel Kyra! Ik wilde vroeger bij de Milva! Maar of veel vrouwen het met me eens zijn….Ontwikkeling is niet te stoppen denken ik!

    Beantwoorden

  2. Carola Leenders

    Mooi artikel Kyra! Trots op je!

    Beantwoorden

Reageer op dit bericht

Uw browser is niet meer van deze tijd!

Update uw browser om optimaal van deze website (en vele anderen) te genieten Nu updaten!

×