De stikstofcrisis: wat gaat er schuil achter de verlaging van de maximumsnelheid?

Het is een veelbesproken onderwerp in het nieuws: de maximumsnelheid op de Nederlandse wegen gaat naar 100 kilometer per uur. Op snelwegen waar automobilisten nu nog 120 of 130 kilometer per uur mogen rijden, gaat vanaf 16 maart overdag de maximumsnelheid omlaag. Tot die tijd gaat Rijkswaterstaat alle kilometerborden aanpassen. Deze ingreep zal, volgens de woordvoerder van Rijkswaterstaat, ongeveer 7 miljoen euro gaan kosten en dat is niet niks. Deze regeling komt echter niet zomaar uit de lucht vallen. De snelheidsverlaging is namelijk de belangrijkste maatregel van het kabinet om Nederland op korte termijn uit de stikstofcrisis te halen. Maar wat gaat er eigenlijk schuil achter deze nieuwe regeling en wat zijn daar de gevolgen van? 

Programma Aanpak Stikstof 
Voorafgaand aan dit besluit van het kabinet gingen de Stikstofuitspraken. Op 29 mei 2019 deed de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State twee uitspraken over het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Hierbij werd geoordeeld dat het Nederlandse Stikstofbeleid in strijd is met artikel 6 van de Europese habitatrichtlijn (92/43/EEG). Er moest dus een nieuwe aanpak komen.  Op basis van het PAS werken Rijk, provincies, natuurorganisaties en ondernemers samen naar minder stikstof en sterkere Natura 2000-gebieden. Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden waar bepaalde diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd wordt om de biodiversiteit te behouden. Dat komt omdat er al jaren in veel natuurgebieden een overschot aan stikstof is.[1]Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor de mens en de natuur. De lucht die we inademen bestaat namelijk voor het grootste deel uit stikstof. Te veel stikstof in de natuur is echter schadelijk voor verschillende planten en dieren. De uitstoot van stikstof in Nederland behoort tot de hoogste van de wereld.[2]Bij landbouw wordt stikstof uitgestoten in de vorm van ammoniak. Ook komt het voor als stikstofoxide, hetgeen auto’s, schepen en industrieën uitstoten. De overheid wil de hoeveelheid stikstof in de natuur terugdringen. Gericht op versterking van de natuur en tegelijkertijd economische ontwikkeling werd daarom in 2015 het PAS ingevoerd. Wie iets wilde ondernemen waardoor mogelijk stikstof terecht kwam in een beschermd natuurgebied, kon bij aanvraag van de vergunning gebruik maken van het PAS. Het gaat hier dan bijvoorbeeld om nieuwbouw van woningen, uitbreiden van veehouderijen of aanpassingen aan de weg.[3]

Europese Habitatrichtlijn
Zoals hierboven al vermeld staat, heeft de Raad van State zijn oordeel over de PAS gebaseerd op artikel 6 van de Habitatrichtlijn. In een mededeling van de Europese Commissie is de interpretatie van dit artikel nader uitgelegd. Artikel 6 speelt namelijk een essentiële rol bij het beheer van de Natura 2000-gebieden en is het meest bepalend voor de relatie tussen instandhouding en andere sociaaleconomische activiteiten.[4]In lid 3 van het artikel wordt gesproken over een ‘passende beoordeling van de gevolgen voor het gebied, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied’. Uit zijn oordeel in de zaak Waddenzee heeft het Europese Hof van Justitie benadrukt dat voordat toestemming wordt verleend alle aspecten van het plan of het project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen die de doelstellingen in gevaar kunnen brengen, moeten worden geïnventariseerd op basis van de beste wetenschappelijke kennis. Daarnaast mag er alleen toestemming gegeven worden door de bevoegde nationale autoriteiten wanneer er wetenschappelijk gezien geen twijfel meer bestaat dat er geen schadelijke gevolgen zijn.[5]Echter, op basis van het PAS werd toestemming gegeven voor activiteiten die naast positieve gevolgen ook mogelijk schadelijk zouden zijn voor de Natura 2000-gebieden.[6]Het PAS was dus een gemakkelijke vorm voor de Nederlandse overheid om vergunningen af te geven aan bedrijven die stikstof uitstoten in de buurt van natuurgebieden zonder daadwerkelijk te weten hoeveel stikstof er in de natuur terechtkomt. 

Uitspraak Raad van State
 Voorafgaande toestemming zonder passende beoordeling is niet toegestaan en daarom heeft de Afdeling bestuursrechtspraak het PAS ongeldig verklaard.  Daarmee volgt de Afdeling het oordeel van het Europese Hof van Justitie over het PAS op. De aanpak mag niet meer als basis voor de toestemming worden gebruikt en om die reden gaat er een streep door de besluiten over veehouderijen die centraal staan in de uitspraak. De conclusie is dat de onderbouwing van het PAS niet deugt.[7]Deze uitspraak bevestigt het belang van bron- en herstelmaatregelen. Bronmaatregelen zijn maatregelen die er bij de bron voor zorgen dat er minder stikstof wordt uitgestoten door bijvoorbeeld andere filters in een stal te gebruiken. Deze maatregelen dragen bij aan het behoud van de natuur. Herstelmaatregelen zijn erop gericht om de natuur weerbaarder te maken tegen het overschot aan stikstof.[8]Door de Stikstofuitspraak viel een groot aantal vergunningverleningen door gemeenten en provincies stil waarbij een hoop projecten vertraagd worden. 

Gevolgen van deze uitspraak
Er moest dus zowel op de korte als op de lange termijn iets veranderen in het Nederlandse stikstofbeleid. De Stikstofuitspraak heeft geen gevolgen voor vergunningen die definitief zijn en dus niet meer bij de rechter kunnen worden aangevochten. Echter, er liggen bij de Afdeling bestuursrechtspraak en bij de rechtbanken meer zaken over het PAS. Dit zijn voornamelijk zaken over bestemmingsplannen en natuurvergunningen waarvan de uitvoering ontzettend veel vertraging oploopt. Om ruimte te creëren voor de bouw- en infraprojecten waarvan nu de vergunningverleningen zijn stilgelegd, is volgens de Minister van Infrastructuur en Waterstaat daarom de snelheidsverlaging noodzakelijk. Op autosnelwegen waar op dit moment overdag de maximumsnelheid hoger ligt dan 100 kilometer per uur, zal de maximumsnelheid tussen 06.00 en 19.00 uur verlaagd worden. Het openen en sluiten van spitsstroken blijft gebeuren op basis van intensiteit.[9]Hoe harder een auto rijdt, hoe meer stikstof het uitstoot. Om de bouwprojecten die nu stilliggen weer op gang te laten komen is de verlaging volgens het kabinet daarom hard nodig. De nieuwe maximumsnelheid is niet de enige maatregel. Ook de Nederlandse veehouderij moet op de schop.  Zo zullen koeien minder ammoniak gaan uitstoten als minder eiwitrijk voedsel wordt gebruikt. Rutte benadrukte dat dit plan voor de korte termijn is en dat er nog veel moet gebeuren voor op de langere termijn.[10]Het kabinet hoopt met een spoedwet de stikstofcrisis te lijf te gaan en daarmee de woningbouw in Nederland vlot te trekken. Maar de meningen over deze spoedwet zijn verdeeld en er wordt getwijfeld of een wet die volgens de oppositie “juridisch rammelt” Nederland zal gaan helpen.[11]Een vervanging voor het PAS is er dus nog niet en zolang het kabinet niet met een geschikte aanpassing komt, zal er voorlopig nog geen uitkomst zijn voor deze crisis. 


[1]https://synbiosys.alterra.nl/natura2000

[2]https://www.natuurmonumenten.nl/standpunten/stikstof

[3]https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanpak-stikstof/

[4]Mededeling van de Commissie, Beheer van Natura-2000-gebieden. De bepalingen van artikel 6 van de habitatrichtlijn (92/43/EEG), 21 november 2018, Brussel, p.9.

[5]HvJ EU 7 september 2004, C-127/02 (Waddenzee)

[6]https://www.raadvanstate.nl/programma-aanpak/

[7]https://www.raadvanstate.nl/@115651

[8]https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanpak-stikstof/uitspraak-raad-van-state-en-gevolgen-einde-pas

[9]Kamerstukken II2019, 23856 (Kamerbrief) 

[10]https://nos.nl/artikel/2310126-maximumsnelheid-overdag-naar-100-kilometer-per-uur

[11]https://www.ad.nl/politiek/stikstofwet-dreigt-te-stranden-in-eerste-kamer

Reageer op dit bericht

Uw browser is niet meer van deze tijd!

Update uw browser om optimaal van deze website (en vele anderen) te genieten Nu updaten!

×